282 283

tft HiiH—ywwIM kiwtecfi Mtttante •potMKM|f«>

i d« «'<• *l«mi w kraj** poetkumunłaty c znych

i pMz.etełych

M|*    IM<* PfcHwr*    t***e V—nk»vn*

!    o JM I OJM

' MM flMMNM

0140**' I O.BM***

jMMw 4M. Mm* AM

w . h ien i vs J004. są u-s?*, e WYfsJt mr. dU :.tdc-yvo!e nią i demokracji

ty kilkakrotnie i\towanvra MpracnwMMti Boskiego i i tcfeametafu t_Hk)Jł poTOwnywMtoam 1) civnns udMt w ;v. ui vpoł*ii*nstw4 obywatelskiego <y:k>nko'two w suwy-ai życzeniach dobwwohwchl. 2) taufame do utoń

OfM pot nu it’ \\pKv.U tpo{l(\ V • IWgo! U klwWN.tł ucbiKł

•;»!p!ii.. - W, w MajachaRgkiseykictl p * tłem jv"tko-aumist* znvch j* • 6). jak pokarano IM m«r * 1v. \-'?da ; i\vh zmiennych. będących ptriMctaNiM dobrosum led-mcstkowęgo, okazała s*ę istotnie loimcowac wy. omom¹ kategorii kta>ow iw lełkośct testów Z-, ?. _v yyynossN odpowiedni f * 1499.24—; b * :0~ST^:F - "55 k"!

ki ajo postkomunistyczne odnotowywały znacząco rwzwy poziom kapitału społecznego od obu pozostały ch kategorii. Koteimch argumentów wspierających pmiętą imię rozumowania dostarczyły badania AMca i Reaio i >0041 nad kapitałem społecznym, przeprowadzone na danych 7 42 krajów. Badacze a posk.cuah się podobnymi w skaźnikami kapitału społecznego jsk Boski i Gchomski (2003), yyykorzcstującs dane GSS-2002. oraz jak Czapiński. który opierał swe analizy na FSS-2004. II odsetek respondentów twierdzących, że „ludziom można ufać" oraz 2) steunukHyany procent respondentów należących do rożnej tvpu stowarzyszeń.

Aułoizv MWierdttłi haitl/o wysnkii koidau*-kult un mym indywidualizmem a Mufolim i|„ ^ ^rNi)*0,61— Jednakże pm koni mii dot bodli noff . B" tp*da oni do poziomu nu istotnej. ty Mrjnyrf i,^ ni.ii h. K«\iłi-., Ałhk, Mi mflełd i r'iM)BI. uwrglfdnionr n,-, h dwa wymiary kolektywizmu według ClOllf i»—, rordz. }i Utyfckano ulotne wspoił rynmki koirłaji 114 kolektyw mu md?innego r,- (l.u.'"’ oraz dla tywumu instytut jwwłnego r_(i,, 0.38— IVm lazrinot^ t< koiela. m- po-oM-dy 1'.toinę pizy kontroli W-j rodowego (Pkm K\; nu ' 20 pirodstawia linie repng* ufania w n ki.iiach dla kolektywizmu rodzinnego fr \1 OKi: instytucjonalnego U ?c^s< BI.

■ -.udanii' interpersonalne itwi 7 kniei wysoko pr,₍-, tw.mo skorelowane ; uczestnictwem w piętnastu typad* *towai cn Ktdektwsi/m lodrinny hamuje zntu;. nu -y łudzi w dobrowolnych stowarjYwmmj.

-Odo 'ł. natomiast inMytmionainy sprzyjatty. I\pu akt\wnoMi obywateKkiei |r_(rł, 0.33*1 ZaiStmmt kapuałii społecznego wymaga więc warunków kubv, w>vh. w kt01 \eti tednostki przekraczają sieć związkót be/jx>srv\łułei r-.uirim' i zaangażowania w jej pomydMfc na irev.’ v.<poidziałania : ludźmi w sferze puWicry 7 .1 sranie s;ę lednostek dla realizacji dobra wspólnej ;ru sens wyl. czme tani. gdzie ludzie niepowiązani rodzę !ue traktowani są jako osoby godne zaufania

Dla danych przedstawionych w załączniku 7 I korelacja między zaufaniem a dobrostanem krajów wynndi z.;; - 0.5S0⁵' dia skali Dienera oraz r_|4w« 0.361* dla skali Veenbovena. Wśród krajów uczestniczący^ w badaniach Ałhka i Real o. 11 należało do katefon posrkoroumstvt.znvch a 30 nie miało tego typu doświadczeń politycznych. Zgodnie z oczekiwaniami, w krajach postkomunisty cznvch poziom zaufania był znacząco noszy (F,, ^,=5.65*. ij =0.1271 Najbardziej fascynujące okazały sie jednak wyniki korelacji zaufania i dobrosUM w rozbiciu na obie kategorie krajów; tabela 7.4.

O iłe w większości krajów położonych na czterech kontynentach związek zaufania z dobrostanem był oae-

Hi 1 . >	Cynizm	1 ■ ... ——
	społeczny	►

Rycirta 7,21

Schemat zależnoiel miądzy doświadczeniem komunizmu generującym cynizm społeczny i brak zaufania a dobrostanem na poziomie kraju

N - 26 krajów; n„_y, = 7 Zależności w kolorze czerwonym = pozytywne; w kolorze granatowym» negatywne Unie pogrubione odpowiem. 1 silnym związkom

Źródk} opracowanie »W*

)

* Ki ui /. 11 warna do dobtostanu. Problematyka szczęścia w życiu jednostki i społeczeństwa

kiwany silny i pozytywny, otyle w europejskim świece postkomunisty' mym uwidocznił się efekt paradoksalny wystąpiła mianowicie tendencja odwrotna u hot zr względu im mula liczbę krajów me osiągnięta została iMotnoit st atystyczni!, •' s«un<i korę Im ja na pewno me jru stabilna). Jest oto możliwe. /<- zaufanie >taje się czynnikiem tlysliuikcionulnym, obniża dobrostan. gdyż ułatwi* wykorzystywanie ludzi do niecnych celów! W komunizmie za zaufanie ludziom można było zapłacić _?viit ni, a w każdym razie hyc bardzo poważnie ukaranym Stąd tez ukute w minionych tzasa<h hasto: Śmierć trajercim!" - znalazło potwierdzenie empiryczne w badaniach

Ostatnim akordem tej serii analiz jest tac zne uwzględnienie cynizmu oraz braku zaufania społecznego, lako psychologicznych charakterystyk świata postkomunistycznego w ich relacji do dobrostanu Te łączną analizę przynosi rycina 7.21.

Widzimy więc. że kraje postkomunistyczne są zarówno bardziej cyniczne 1/1= 0.3%“). jak też tworzą klimat braku zaufania (■/?= -0.356*) Bezpośrednia ścieżka łączącą postkomunizm z dobrostanem zostaje zachowana 1/1= -0.468“), przy czym obie zmienne psychologiczne, które są negatywnie skorelowane łr,26,= -0,393 ). stają się jego istotnymi predyktorami: cynizm - negatywnym i/>* -0.313*). zaufanie zaś pozytywnym (/)= 0,322“). W sumie, trzy zmienne uwzględnione w modelu 7.22 odpowiadają aż za 71.3% wariancji dobrostanu

Fakt bardzo niskiego zadowolenia z życia w krajach postkomunistycznych jest znany badaczom zjawisk ma-kropsvchologicznych. Niemniej jednak, brak było jak dotąd wyjaśnienia tego zjawiska. Wskazanie, że kraje te cierpią uwiąd kapitału społecznego, a zwłaszcza zaufania między ludźmi, które tamten ustrój tępił, oraz wyzwalają bogate pokłady cynizmu społecznego - pozwala na zrozumienie i wyjaśnienie mechanizmów atrofii dobrostanu.

Kapitał, społeczeństwo obywatelskie i co w zamian? Zapatrzenie w najbardziej nas dotyczące dane świata postko-

7

Dzieci    Ojciec    Matka ftodzsftMwo

I Oi^poukofnurosteczne £ Koje zacnadme] UE | Kraje anglosaskie

Rycina 7.22

Częstość składania wizyt różnym członkom bitskiej rodziny

Ztótito opracowanie własna.

■ Kra* {KRtteSfmiftteyrw    Kraj* Mt*orff.WJ 06 ■ V«*»

Rycina 7.29

Zobowiązania osobista oraz oczaklwania państwa opiekuńczego

2ft0o. smmmw diM mumstycznego nie powinno przesłonie innej ważnej części obrazu. Jest nim liderowanie krajów Europy Północnej, zwłaszcza zas Skandynawii we wszystkich rankingach do-brostam; i kapitału społecznego.

Dlaczego Połnoc naszego kontynentu tak bardzo wyprzedza „nas . ale także Południe w jakości żyda, gdy to właśnie na południu skupione jest prawie całe dziedzictwo kulturowe Europy, jej najdoskonalsze dzieła architektury, muzea, a także kuchnia i walory klimatyczne przyciągające turystów? Żadne z państw skandynawskich oraz okalających Bałtyk i Morze Północne me jest, ani nie będzie w przyszłości, magnesem przyciągającym turystów w stopniu porównywalnym z Grecją. Włochami. Francją czy Hiszpanią Przy porównywalnej liczbie ludności, czterokrotnie więcej Brytyjczyków udaje się w celach turystycznych do Francji ni z Francuzów na Wyspy. Sami Skandynawowie należą do nacji najhardziej korzystających z turystycznych walorów południa O czym więc mówią wyniki badań i czyż nie rozmijają się one z potocznym zdrowym rozsądkiem?

Otóż trzeba najpierw rozróżnić dwa obszary życia człowieka. I) codzienne, związane z pracą i funkcjonowaniem w społeczeństwie, którego jesteśmy obywatelami: oraz 2) odświętne, wakacyjne, które wyrywa nas z tej codzienności. choć to ona stwarza warunki tnp materialne* do zaistnienia urlopowego dobrostanu Atrakcyjność życia w basenie Morza Śródziemnego wiąże się właśnie z czasem odświętno-wakacyjnym. z hedonizmem, którego realizację zapewnia 2 kolei, wysoka jakość życia w Europie Północnej wiąże się / warunkami pracy i codziennego życia obywatelskiego, zapewniającego bezpieczeństwo socjalne, państwo prawa, dobrą organizację i demokrację na każdy m szczeblu życia publicznego. Dzięki tym wato tom Skandynawowie mogą się zapewne czuc wszędzie w swym kraju jak „u siebie w domu”, a sam dom rodzinny przestaje pełnić tak bardzo zasadnie zą rolę

Co więc pozostaje ludziom w krajach postkomunistycznych. pozbawionym szczęśr lotwóraych konsekwencji kapitału społecznego? Wzmocnienie więzi w grupach pierwotnych. zwłaszcza w rodzinach. Na podstawie bazy danych GSS 2002 obliczyliśmy wskaźniki częstości wizytowania nąj bliższych osobno mieszkającym h członków rodzin) pt zez ro

Szczęśliwe kraje i determinanty dobrostanu na poziomic makro