284 285

284 Funkcje emocji i ich wpływ na procesy poznawcze i perswazję

Podsumowanie

Chociaż we wcześniejszych koncepcjach emocji podkreślano ich zakłócające oddziaływanie, to jednak obecnie dominuje pogląd, że emocje są przeważnie funkcjonalne. W działaniach adaptacyjnych, w których nasza wiedza jest ważna, chociaż z konieczności niekompletna, w których nasze cele są liczne i czasami niezgodne ze sobą i w których musimy współpracować z innymi ludźmi, emocje spełniają ważne funkcje. Są one heurystykami, wywodzącymi się z ewolucji naszego gatunku, które pomagają nam rozstrzygnąć, jak najlepiej postąpić tam, gdzie za mało wiemy lub nie mamy wystarczających środków. Wydaje się, że w większości przypadków emocje mają dwie części składowe -informacyjną, którą sobie uświadamiamy, dzięki czemu zwykle znamy obiekty naszych emocji, oraz kontrolną, która wprowadza pewien rodzaj (modalność) organizacji mózgu, wyselekcjonowany w trakcie ewolucji do radzenia sobie z powtarzającymi się typami sytuacji, takimi jak czynienie postępów na drodze do celu, straty, frustracje, zagrożenia itd. W niektórych emocjach, a mianowicie emocjach miłości i odrzucenia, obiekt emocji jest zawsze znany.

Wykazano, że emocje i nastroje mają istotny wpływ na inne procesy psychiczne. Mogą one wpływać na percepcję i zwykle powodują ograniczenie uwagi do zdarzeń związanych z daną emocją. Emocje, zwłaszcza pozytywne, zwykle zwiększają zdolność zapamiętywania zdarzeń z naszego życia. Wpływają także na oceny, zwłaszcza typu społecznego, i mogą być wykorzystywane w perswazji. Tam, gdzie informacja jest niekompletna, inne czynniki, na przykład emocjonalne, mogą uzyskać duży wpływ.

Lektura uzupełniająca

Ogólny przegląd prac poświęconych funkcjom emocji i ich zaburzeniom:

Keith Oatlcy i Jennifcr M. Jenkins (1992) Humań cmolions: Function and dys-junclion, „Annual Rcvicw of Psychology" 43, s. 55-85.

Doskonale wprowadzenie do filozofii emocji, dostarczające podstaw do zrozumienia, w jakim sensie emocje są raczej racjonalne niż irracjonalne:

Ronald De Sousa (1987) The rationality of emotions, Cambrigde, MA, MIT Press.

Użyteczny przegląd prac eksperymentalnych nad wpływem nastroju na pamięć i uwagę, z uwzględnieniem niektórych klinicznych implikacji tych zjawisk:

Andrew Mathcws (1993) Biases in emotional processing, „The Psychologist: Bul-letin of the British Psychological Society" 6, s. 493-499.

Bardzo dobra teoretyczna analiza wpływu nastroju na oceny społeczne:

Joseph Forgas (1995) Mood and judgemcnl: The a/fect infusion model (AIM), „Psychological Review" 117, s. 39-66.

Rodział 10

Emocje w relacjach społecznych

Istnieć - to znaczy dialogozuo obcować z kimś [...] tylko w obcowaniu, we wzajemnym oddziaływaniu [...] odsłania się człowiek w człowieku - wobec siebie i wobec innych.

(M. Bachtin, 1970, s. 380)

Miłość i szczęście: emocje współdziałania

Oto dwa fundamentalne fakty ludzkiego życia. Pierwszy to ten, że polegamy na sobie wzajemnie - ludzkie przystosowanie ma to do siebie, że razem można dokonać tego, czego nic można dokonać samemu. Drugi fakt to bytowanie każdego z nas w osobnym ciele - nawet we współdziałaniu, nawet w najbardziej współzależnych społeczeństwach każdy może mieć swoje własne sprawy. Toteż przy ograniczonych zasobach mogą powstawać konflikty na tle dóbr materialnych lub symbolicznych.

Kemper (1990) proponuje sprowadzenie emocji miłości i agresji do dwóch wymiarów, które tworzą coś w rodzaju dwu współrzędnych, jak Północ-Południe i Wschód-Zachód, pozwalając nam w każdej chwili na określenie swojego położenia w „geografii interpersonalnej”. Ich początki odnajduje u greckiego filozofa Enipcdoklesa (Tatarkiewicz, 1978), który określił je jako „miłość” i „niezgodę”. Kemper uważa za ich współczesne odpowiedniki socjologiczne „status” i „władzę”. W tym rozdziale do pewnego stopnia zamiennie ze „statusem” będziemy używali „serdeczności”, a „agresji” i „dominacji” z „władzą”. Podstawowym wnioskiem Kempera jest regularne występowanie tych dwóch wymiarów zarówno w analizach filozoficznych, jak i w badaniach empirycznych. Wyjaśniają one coś zasadniczego w stosunkach międzyludzkich. Ich występowanie stwierdzano w badaniach psychologii rozwojowej, która nazywa je „miłością” i „kontrolą” (Sroufe, 1978), w antropologii, w której Triandis (1972) nazwał je „intymnością” i „nadrzędnością-podrzędnością”, w analizach semantycznych, na przykład Osgooda, Maya i Mirona (1975), w których okazały się wartościowaniem i siłą, i w wielu badaniach nad interakcjami społecznymi (Kemper, 1978).

W istocie Kemperowi chodzi o to, że nie są to tylko wymiary. Są to, być może, podstawowe pojęcia wyjaśniające w teoriach ludzkich interakcji. Zatem