288 289

Opracowanie komentarza ułatwiło przygotowanie z kolei pisemnych indywidualnych opowiadań dotyczących treści opracowywanego cyklu przezroczy. A oto jedno z opowiadań:

„Obrazek przedstawia rozmowę dwóch chłopców: Marka i Stasia. Staś zapytał Marka: co robisz? Marek odpowiedział: „mamusia poszła w pole pracować i jestem sam w domu. Zrobiłem sobie rakietę i bawię się”. Staś poprosił Marka, żeby pokazał mu, jak lata rakieta. Marek puścił rakietę i powiedział: „popatrz jak pięknie lata moja rakieta”. Stasiowi się jednak nie podobała, bo nie wyglądała jak prawdziwa. Powiedział o tym Markowi. Marek wziął zapałki. Staś prosił Marka: „nie rób tego, może stać się coś złego”. Marek nie usłuchał i stała się tragedia...”.

Przedstawiony tok pracy ilustruje zbiorowy wysiłek poszczególnych dzieci w zakresie konstruowania ustnego tekstu komentarza w postaci dialogu, wpływ tej pracy na poziom skonstruowanego opowiadania („barwność”, rejestrowanie przeżyć poszczególnych postaci i opisywanego zdarzenia), jak również efektywne wykorzystywanie technicznych środków wizualnych w procesie początkowego kształcenia dzieci.

ŚRODKI WZROKOWO-SŁUCHOWE

Słuchowo-wzrokowe środki dydaktyczne łączą obraz z dźwiękiem. Dzięki temu eksponowana za pomocą tego typu środków rzeczywistość nabiera większego autentyzmu życiowego, daje wrażenie oglądania prawdziwego życia. Środki wzrokowo-słuchowe są tylko faktograficznym obrazem rzeczywistości, lecz także dynamicznym jego odzwierciedleniem. Dźwięk w powiązaniu z obrazem wprowadza ożywienie oraz jest środkiem interpretacji i wyjaśniania obrazu. „Ta interpretacyjna funkcja dźwięku działa nie tylko przez odgłosy przyrody, dialogi i komentarze słowne, lecz także przez muzykę, która staje się komentarzem emocjonalnym. Współdziałanie dźwięku i obrazu daje więc nie tylko bardziej autentyczny i obiektywny obraz świata, lecz także pogłębia jego odbicie i zrozumienie”'.

Podstawowymi środkami dydaktycznymi o charakterze wzrokowo--słuchowym są: film dźwiękowy, audycje telewizyjne, obrazy w powiązaniu z dźwiękiem nagranym na taśmę magnetofonową, nagrania magnetofonowe itp.

¹ E. Fleming Środki audiowizualne w nauczaniu. Warszawa 1965, PZWS.

Środki wzrokowo-słuchowe odgrywają dużą rolę w edukacji w ogóle, a wczesnoszkolnej w szczególności. Ze względu na charakter myślenia dziecka w młodszym wieku szkolnym (myślenie sytuacyjne, konkretne), środki wzrokowo-słuchowe znacznie wspomagają proces intensywnego kształcenia.

Spośród rozpowszechnionych środków wzrokowo-słuchowych na uwagę zasługują: audycje telewizyjne i filmy dźwiękowe.

Audycje telewizyjne umożliwiają:

1)    bezpośrednie poznawanie aktualnych wydarzeń politycznych, społecznych, gospodarczych itp.;

2)    pośrednie wyzyskiwanie w edukacji filmów dźwiękowych;

3)    pokazywanie, wraz z wyjaśnieniem, obrazów przezroczowych

itp.

Zamiast mało efektywnego opisu werbalnego określonych obiektów, nauczyciel może za pomocą odpowiedniego wykorzystania audycji telewizyjnych zbliżyć do dzieci w sposób bezpiśredni obiekt. Dlatego też integralne włączenie tematyki szkolnych audycji telewizyjnych do planu pracy edukacyjnej ułatwi niejednokrotnie urzeczywistnianie niektórych trudniejszych zagadnień.

Efektywność dydaktyczno-wychowawcza szkolnych audycji telewizyjnych jest uzależniona, poza koncepcją treściową audycji, jeszcze od co najmniej dwóch czynników. Pierwszym z nich jest integralne włączenie audycji w proces edukacyjny, natomiast drugim — racjonalne przygotowanie dzieci do jej odbioru.

Urzeczywistnienie pierwszego warunku wymaga od nauczyciela dokonania analizy całorocznego programu szkolnych audycji telewizyjnych, wydawanego dla nauczycieli przez Telewizję Polską, i zsynchronizowania w czasie tematyki audycji z tematyką pracy pedagogicznej.

Drugi z kolei warunek dotyczy odpowiedniego przygotowania dzieci do odbioru audycji. Praktyczne osiągnięcie tego warunku jest szczególnie efektywne podczas stosowania metod problemowych w edukacji.

Szkolna audycja telewizyjna może być elementem inicjującym sytuację problemową. W tym celu np. możemy dzieciom bezpośrednio przed audycją powiedzieć: „Za chwilę będzie audycja. Spróbujcie zastanowić się w czasie oglądania audycji, jakie sprawy są dla was niejasne, wymagają wyjaśnienia, dokładniejszego poznania itp.” W wyniku analizy obejrzanej audycji telewizyjnej dzieci przy pomocy oczy-

289