295 (6)

7.4. Style życia

we współczesnej Polsce

7.4.1. Tendencje w różnicowaniu się stylów życia

we współczesnej Polsce

Niepewność co do tego, jakie kryteria przyjąć przy wskazywaniu zróżnicowania współczesnych stylów życia, charakteryzuje nie tylko polskie badania. Styl życia klasy średniej i samo jej pojęcie jest ważnym, jeśli nie głównym, kontekstem odniesień w identyfikowaniu zróżnicowania współczesnych stylów życia. Zaskakujące wobec tego może być przekonanie socjologów, że mimo intensywnych badań klasa średnia - „środek społeczeństwa” - jest słabo poznanym obszarem. Wynikać ma to z faktu, że klasa średnia pozostaje przede wszystkim koncepcją teoretyczną i wyraża w dużej mierze oczekiwania dotyczące pożądanego kierunku zmian i wzoru obywatelskości (Butler, Savage 1995; Crompton i in. 2000; Skeggs 2004; Bennett i in. 2009).

Trudności w uchwyceniu zróżnicowania stylów życia biorą się w dużej mierze stąd, że współczesną rzeczywistość charakteryzują sprzeczne tendencje. Wzrost różnic w dochodach oraz w poziomie życia powoduje dy-chotomizację. Równie prawdziwa wydaje się diagnoza o zanikaniu opozycji, pojawianiu się coraz bardziej subtelnych różnic czy uniformizacji. Zarówno w odniesieniu do zachodnich społeczeństw, jak i polskiej rzeczywistości, zauważalną i utrzymującą się tendencją i cechą stylów życia jest hybrydalność - zachodzenie na siebie i upodobnianie się różnych stylów życia. Coraz trudniej jest bowiem wskazać stałe elementy czy treści stylów życia: imitacje i asymilacje z jednej strony przybliżają je do siebie nawzajem, z drugiej zaś zmienne mody i ucieczki ze „społeczeństwa masowego” są wyrazem uporczywego poszukiwania nowych różnic.

W przypadku Polski mieszają się i nakładają na siebie cechy rzeczywistości nowej oraz tej sprzed zmiany ustrojowej. Można jednak powiedzieć, że to, co przy charakteryzowaniu stylów życia było traktowane jako przejściowe i właściwe jedynie dla momentu zmiany, stało się trwałą cechą mówiącą o ich zróżnicowaniu. Innymi słowy, pomieszanie, nakładanie się tendencji, a także dychotomiczny podział na bogatych i biednych, awangardę zmian i wykluczoną underclass oraz odpowiadające im sposoby życia przestały opisywać tymczasowość, która w przyszłości ma przekształcić się w „coś” innego (por. Palska 2002, s. 25). Tropienie „spadku po komunizmie” i kontekst determinującej przeszłości słabnie na rzecz perspektywy, która przyjmuje, że opis aktualnego stanu zróżnicowania nie jest już jedynie fotografią

Style życia we współczesnej Polsce 295

tmw