29 (208)

■pnriąty miesiąc

^^■Eygodnie przed urodzeniem dziecko przestaje rosnąć. Czasami, pod wpły-^ iomonów, piersi dziecka nabrzmiewają. W jelicie grubym gromadzi się ^Hpbżona z żółci, martwych komórek przewodu pokarmowego oraz połknięte ^Sosków utraconego meszku płodowego.

1.3.2. Stany behawioralne

^■platnich tygodniach życia prenatalnego zachowanie dziecka może być kate-■pł ane w zależności od rodzaju aktywności układu nerwowego. Na stan beha-■■r. składa się określona kombinacja fizjologicznych i behawioralnych zmien-csóre są stałe w ramach trwania danego stanu, a które, po wyraźnych objawach ppwych, przyjmują parametry charakterystyczne dla innego stanu. Powtarzają ■danego dziecka, oraz występują w podobnej formie u innych dzieci w tym pńeku. J. G. Nijhuis (1992) zaproponował rozróżnienie czterech stanów opi-ch zachowanie prenatalne: głęboki i regularny sen, aktywny sen, spokojne czu-, aktywne czuwanie. Każdy stan behawioralny wyznaczają trzy wskaźniki: spe-iytm pracy serca (cztery wzorce), charakterystyczne ruchy ciała, obecność ^^■pchów gałek ocznych oraz wskaźniki towarzyszące, jakimi są obecność Bp ruchów oddechowych (przepony), ruchów ust (połykania), wydalania oraz określonych parametrów metabolicznych i hemodynamicznych. Stan jtalny, jako wyraz aktywności i zintegrowanego działania układu nerwowe-SłBOwi fizjologiczne podłoże rozwoju życia psychicznego (np. od niego zależy ■mość dziecka na bodźce).

^■fczne powtarzanie się określonej kombinacji wyróżnionych wskaźników - ich ^■ęgulamość i stopień nasilenia, jak również współwystępowanie są wyrazem ■rozwoju układu nerwowego. Natomiast pojawiające się w tym zakresie |ema od normy są zwykle związane z zaburzeniami rozwoju układu nerwowego, ^Bpżnymi u dzieci, np. z wewnątrzmacicznym opóźnieniem wzrostu, _bwiem, poddanych działaniu alkoholu, kokainy, leków przeciwepileptycznych, Kelt matek z cukrzycą (Arduini, Rizzo, Romanini, 1995; Groome i in., 1996).

1.3.3. Rozwój zmysłów

^■Bcko^staje się istotą czującą i reagującą już przed urodzeniem. Narządy HI^Łzpoczynają funkcjonowanie w następującej kolejności: dotyk, równowaga, tnak, słuch, wzrok. Jeśli środowisko wewnątrzmaciczne nie stymuluje zakoń-^wowych danego zmysłu, to one same wysyłają sygnały, tworząc obwody, po Bezpośrednio po urodzeniu mogą być przesyłane informacje do mózgu, ■zmysłów jest wzajemnie od siebie zależny (zjawisko intersensoryczności). fenie bodźców jednego z nich lub dłuższe emitowanie bodźców o dużej sile [krytycznym kształtowania się danej funkcji (np. słuchowej) może spowo-■hamowanie bądź zaburzenie rozwoju nie tylko danego zmysłu, ale też innych ^Bcjonowania całego układu nerwowego (Relier, 1994, s. 106,113).

29