2
2

rozwiniętych form języka, wydaje się ponadto, że nie zachodzi korelacja pomiędzy typem społeczeństwa a złożonością form wypowiedzi. Po drugie, nowoczesne badania antropologiczne zwracają uwagę na szerokie spektrum instytucji, za pomocą których ludzie porządkują swoje życie.

Współcześni antropologowie są często kronikarzami katastrof. pustoszenia kultury przez siłę militarną, wyniszczania przez choroby szerzące się wskutek kontaktów z Zachodem lub naruszania fundamentów kultury przez zanik tradycyjnych obyczajów. Jak zauważa Claude Levi-Strauss, najwybitniejszy praktyk lej dziedziny w dzisiejszym świecie, antropolog jest „uczniem i świadkiem” ginących narodów. Stoją przed nami pilne i wybitnie praktyczne zadania związane z walką o zaprzestanie ciągłego lekceważenia praw owych narodów lub przynajmniej o ułatwienie im przystosowania się do nowych sposobów życia, jeśli ich własne już się rozsypały. Potrzeba takich zabiegów nie powinna jednak skłaniać nas do lekceważenia wyników antropologicznych ostatniego półwiecza. Dzięki nim możemy zachować w pamięci formy życia społecznego, które w przeciwnym razie zniknęłyby na zawsze.

Gdy połączymy drugie znaczenie z pierwszym, posługiwanie się wyobraźnią socjologiczną umożliwia uwolnienie się

z więzów myślenia wyłącznie w kategoriach typów społeczeństwa, jakie znamy tu i teraz. Oba znaczenia odnoszą się bezpośrednio do trzeciej formy wyobraźni socjologicznej, którą chciałbym przybliżyć. Dotyczy ona kształtu przyszłości. Krytykując myśl, że socjologia jest podobna do nauk przyrodniczych. zdecydowanie podkreślam, że żadnym procesem społecznym nie kierują niezmienne prawa. Jako ludzie nie jesteśmy igraszką sil o charakterze nieuchronnych praw natury. Oznacza to jednak, że musimy być świadomi odmiennych przyszłości, które potencjalnie otwierają się przed nami.

W trzecim znaczeniu wyobraźnia socjologiczna wspomaga socjologię w krytyce istniejących form społeczeństwa.

Krytyka musi opierać się na analizie. W następnych rozdziałach przedstawię różne poglądy na naturę społeczeństw uprzemysłowionych, konkurencyjne i sprzeczne ze sobą interpretacje. Jak już zaznaczyłem, nie można pojąć zmian zapoczątkowanych na Zachodzie, nie dostrzegając relacji pomiędzy tymi społeczeństwami a resztą świata. Dlatego omówię później z pewnymi szczegółami znaczenie powstania współczesnego systemu światowego jako zjawiska fundamentalnego dlaoceny przyszłych możliwości organizacji społecznej człowieka.