27 (106)

2 cecha pasywów papierów wartościowych są to papiery wartościowe, które mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, ale w praktyce obrót tymi papierami nie występuje tak jak aktywnymi papierami wartościowymi, które są w grupie głównej /aktywów/, wyodrębnione ze względu na ich specyficzne właściwości, że nie stanowią one instrumentu finansowania deficytu budżetowego, ale instrumenty restrukturyzacji wewnętrznego zadłużenia i regulowania stosunku Skarbu Państwa czy systemu bankowego między poszczególnymi bankami. Np. finansowanie z BGŻ w postaci obligacji to nie jest zaciąganie pożyczki w celu finansowania deficytu budżetowego ale właściwie dotacje dla tego banku.

2 grupa aktywne papiery wartościowe są to dopiero te, które ich emisja jest bezpośrednio wynikiem występowania bieżącej nadwyżki wydatków budżetowych nad dochodami budżetowymi w kolejnych latach. Pomijając te obligacje z pozycji ostatniej papierów wartościowych te obligacje 60% wewnętrznej pożyczki państwowej z 89r. oraz obligacje zamienne na akcje też wyemitowane w 89r. to w gruncie rzeczy początek pojawienia się aktywnych papierów wartościowych czyli służących finansowaniu deficytu budżetowego jeż w restrukturyzowanej gospodarce. Za datę pojawienia się tych papierów można przyjąć 91 r. Patrząc na strukturę tych papierów wartościowych wyemitowanych na rynku krajowym wobec wartości kapitału czyli bez uwzględnienia odsetek.

Trzeba zwrócić uwagę na specyfikę tego rodzaju instrumentów finansowych ponieważ bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe, a więc papiery o terminach wykupu do 1 roku w praktyce polskiej to było 8.13, 26. 39 tygodnie takie okresy zapadalności a nominał 10000zł. to oznaczało że one były skierowane głównie do sektorów instytucjonalnych natomiast z myślą o nowych instrumentach w 92r rozpoczęto emisję jednorocznych obligacji indeksowanych a potem 3-łetnich obligacji

0    zmiennym oprocentowaniu.

W następnych latach finansowanie deficytów budżetowych było dokonywane za pomocą instrumentów o coraz dłuższych terminach wykupu. W 94r. rozpoczęto emisję obligacji 2-letnich. 5-letmch o stałym oprocentowaniu. W grudniu 95r. już obligacji 10-łetnie o zmiennym oprocentowaniu. Są one przeznaczone głównie dla inwestorów instytucjonalnych.

Wykorzystanie instrumentów finansowych o coraz dłuższym terminie wykupu w celu finansowania deficytu budżetowego zmniejsza ryzyko utraty płynności przez Skarb Państwa co mogłoby powstać w związku z trudnościami przy sprzedaży kolejnych emisji bonów skarbowych. Dlatego rządy są zainteresowane wydłużeniem terminów wykupu bonów i instrumentów które emitują.

Najdłuższe są obligacje 10-letnie, ale i obligacje 30-letnie to też instrumenty stosowane w gospodarce rynkowej. Trzeba się spodziewać zatrzymywania wykupu papierów wartościowych służących finansowaniu deficytu budżetowego. Wydłużeniem terminu zapadalności bonów skarbowych można powiedzieć że inna cecha charakterystyczna

1    inna zmiana nastąpiła jeśli chodzi o emisję skarbowych papierów wartościowych ponieważ w 95r. przeprowadzono dematerializację bonów skarbowych, to znaczy że nowo emitowane bony przestały mieć formę dokumentu papierowego, a stały się wyłącznie zapisem komputerowym na rachunku bankowym co spowodowało zwiększenie płynności tych papierów wartościowych czyli stopnia ich zbywalności a to zwiększyło zdecydowanie zapotrzebowanie na papiery wartościowe tego rodzaju nie tylko ze strony przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

Z tablicy wynika że finansowanie krajowego długu publicznego przesunęło się z NBP

i banków komercyjnych na sektor poza bankowy. Przy czym ten sektor poza bankowy obejmuje oprócz przedsiębiorstw, gospodarstw również inne instytucje finansowe oraz

i poza bankowe instytucje finansowe. Dlatego, że gdy w strukturze 94r. mieliśmy dominujący udział banków komercyjnych ta pozycja została utrzymana, ale ich udział NBP spadł z 35% do 15%, w 98r. jest to spadek wyraźny związany z zapisem konstytucyjnym a mianowicie z zakazem finansowania deficytu budżetowego przez NPB tylko nie oprocentowanym kredytem w rachunku bieżącym.

Patrząc na te dane widzimy, że w 97r. nastąpił wzrost udziału NBP w finansowaniu wykupu bonów skarbowych, ale ma to swoje uzasadnienie, w tym że roku rząd polski wypuścił obligacje które nabył NPB aby sfinansować tą emisję, obligacje które miały służyć do wcześniejszego wykupu obligacji Berdyego. Ten udział NPB wzrósł a po zatem w 97r. była powódź i rząd zaciągnął udział i zwiększenie należności NPB wobec Skarbu Państwa.

Przesunięcie ciężaru finansowania długu publicznego na sektor poza bankowy jest zjawiskiem pozytywnym ono sprzyja ograniczeniu pro inflacyjnego oddziaływania deficytów budżetowych. Wiadomo, że jeżeli banki finansują zakup papierów wartościowych to się wiąże z kreacją nowego pieniądza.