272 (28)

272

III. Styl i styka lingwistyczna

struktury wierszowej do struktury ciągu wypowiedzeniowego jest taki, źe koniec wersu przypada w miejscu granicy składniowej mocnej (czyli na koniec wypowiedzenia lub koniec zdania składowego w obrąbie wypowiedzenia złożonego) lub słabej (na koniec grupy składniowej wewnątrz zdania)”²⁹. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z tzw. wierszem zdaniowym, w drugim - z tzw. wierszem syntagmatycznym³⁰ (lepiej: frazowym).

Urbańska dzieli wiersz wolny na składniowy i anty składniowy, składniowy zaś-na zdaniowy i syntagmatyczny³¹.

Dla przykładu jeden wiersz wolny syntagmatyczny (frazowy) Ryszarda Krynickiego (tzw. nurt lingwistyczny we współczesnej poezji):

W zlej wierze

Złe wiersze

nie czynią tyle złego

ile dobre - pisane w złej wierze.

[R. Krynicki. Niepodlegli nicości. Wybrane wiersze i przekłady. Kraków 1989, s. 122.]

Zdaniem Urbańskiej, „antyskładniowość to zjawisko związane przede wszystkim z wierszem nienumerycznym; w ramach tej formacji wierszowej wiersz wolny antyskładniowy stanowi najbardziej radykalny przejaw antyrytmicznych, a tym samym antypieśniowych, tendencji w powojennej liryce”³². Przedstawiony przez Urbańską system wiersza nienumerycznego „stanowi - według niej - następny etap ewolucji form wierszowych, a jego pojawienie się jest ściśle związane z procesem zmiany samej natury utworu kształtowanego wierszem”³³. Zdaniem autorki, we współczesnej poezji nie jest tego rodzaju utwór „zapisem «tekstu mówionego», ale prymamie tekstem pisanym, który zerwał już całkowicie swój dawny, genetyczny związek z oralnością”³⁴. Z tych ustaleń wypływa ważny wniosek metodologiczny dotyczący m.in. badań językoznawczych.

Z punktu widzenia analizy składniowej interesująca jest uwaga Urbańskiej, że współczesny wiersz antyskładniowy cechuje „czasem nawet dwu-, a sporadycznie trójstopniowa, hipotaksa wewnątrzskładniowa, a jej formalnymi wykładnikami są statystycznie w tym typie wiersza częste spójniki upodrzędniające i zaimki względne w funkcji wskaźników zespolenia hipotaktycznego”³⁵.

Balcerzan podaje taką oto znamienną informację:

Układ stosunków między językiem poezji a językiem obyczajów percepcyjnych odbiorców poezji

tym się współcześnie charakteryzuje, że rozwija się w kierunku zanikania popularności wypowiedn

D. Urbańska, Wiersz wolny. Próba charakterystyki systemowej. Warszawa 1995, s. 143-144.

¹⁰ Ibidem, s. 114.

” Ibidem, i. 146.

^H Ibidem, i. 124.

” Ibidem, s. 147-148.

^u Ibidem, a. 148.

** Ibidem, i. 91 i n.