278 (28)

278

III. Stylistyka lingwistyczna

że każde - nawet ogólnikowe - ujęcie dotyczące językowego tworzywa artystycznego bajek tego poety może być pożyteczne.

Przedstawiony artykuł ma szkicowy charakter. Jest on próbą spojrzenia na tworzywo językowe bajek Mickiewicza, w tym wypadku bajki Lis i kozioł, w inny niż zazwyczaj sposób.

2. Jedna z kilkunastu napisanych przez Adama Mickiewicza bajek¹ pt. Lis i kozioł powstała - jak wszystko zdaje się wskazywać - na początku lat trzydziestych XIX wieku. Tekst, który tutaj analizuję, opublikowany został w tzw. Wydaniu Rocznicowym pism Adama Mickiewicza^{2 3}. Podaje się tu lata 1832-1834 jako czas powstania utworu*.

Lis i kozioł należy do tzw. bajek zwierzęcych o charakterze alegorycznym, jest poza tym bajką narracyjną⁴. Dobrzyńska zwróciła uwagę na związane z odniesieniem do świata ludzkiego ogólniejsze kategorie dotyczące tej bajki: „ten chytry lis -> ktoś przebiegły -» każdy przebiegły; kozioł został oszukany przez lisa -> ktoś naiwny został oszukany przez kogoś przebiegłego naiwni padają ofiarą oszustów”⁵.

W analizowanej wersji tekstu bajki nie ma elementu metatekstowego w postaci wyrażonego expressis verbis morału. Został on natomiast podany na końcu bajki we wcześniejszej jej wersji atg,:

Czytelniku, spotka cię ta bestyja ryża	(38)
Nieraz pośród Paryża.	(39)
Gdy w nieprzekupną entrepryzę wlezie,	(40)
Na galwanizowanym siedząca żelazie	(41)
Lub na Zabłockiego mydle	(42)
Zwabia do siebie pierwsze lepsze bydlę,	(43)

1

Na przykład wgJ.Abramowskiej (op.cit., s. 297), „Mickiewicz napisał 10 bajek narracyjnych i 3 powiastki, z których 10 ma prototypy u La Fontaine’a, a wszystkie mieszczą się w tradycji ezopowej i Lafontenowskiej sensu largo. Trzeba do nich doliczyć 3 epigramaty (Dzwon i dzwonki, Pchła i rabin. Przypowieść emigracyjna), wiersz Komar maleńkie licho oraz tzw. bajkę Góreckiego z trzeciej części Dziadów, co w sumie daje 18 utworów. Najwcześniejszy z nich, Pies i wilk, powstał prawdopodobnie w roku 1822, kilka w Rosji, ostatnie w Paryżu, zapewne w latach 1832-1833”. K. Górski (op.cii., s. 217) uważał, że „w ujęciu całości Mickiewicz jest tu [chodzi o bajkę Lis i kozioł] bliższy Ezopa niż U Fontaine’a, ale różni się od obu tak bardzo, że nie można mówić o jakiejkolwiek zależności w sposobie opracowania tematu tradycyjnego”.

2

Zob. A. Mickiewicz, Dzieła, 1.1. Wiersze. Wydanie Rocznicowe 1798-1998. Warszawa 1993, s. 354-355.

3

• Ibidem, s. 355.

4

Por. np. informację zawartą w Słowniku terminów literackich: „La Fontainc uprawiał b(ajkę] narracyjną, która miała postać krótkiej wierszowanej noweli zawierającej nieskomplikowaną fabułę [podkreślenie - Z.Z.]”. Zob. M. Głowiński, T. Kostkiewiczow a, A. O ko pień-Sławińska, J. Sławiński, Słownik terminów literackich. Pod red. J. Sławińskiego. Wrocław-Warszawa-•Kraków 1998, s. 55. Zgodnie z zaproponowaną przez T. Dobrzyńską (O /początkach i końcach bajek zwierzęcych. W: Tekst i język. Problemy semantyczne. Pod red. M.R. Maycnowcj Wrocław Wam*-wa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 133) klasyfikacją analizowana bajka należy do tekstów, „w których cząsc

5

nicnarracyjna początkowa występuje w postaci zerowej, zaczynających się więc od części narracyjnej".