252 (36)

III. Stylistyka lingwistyczna

Zabierowska, nawiązując do wyników przeprowadzonych badań, informuje m in., że „w okresie przedmiotowym" dominują w utworach Nowakowskiego nicrozbudo-wane zdania pojedyncze, w późniejszym zaś okresie (tzn. „w okresie podmiotowym'^{1 2 3}) wyróżnikami stylistycznymi są skomplikowane, składające się często z kilkuset jednostek zdania o układzie parataktycznym i wypowiedzenia niewerbalne¹⁴. „Pod koniec lat siedemdziesiątych [...]- pisze autorka - nastąpił powrót do zdania pojedynczego w związku z narracją trzecioosobową”³⁵. Zabierowska stwierdza też np., że w składni utworów Nowakowskiego dominują zdania złożone parataktycznie, a np. u Białoszewskiego - pojedyncze¹⁶.

5.    Bacznej obserwacji i szczegółowego opisu wymaga szyk wypowiedzeń zewnętrznie nawiązanych, wypowiedzeń składowych w wypowiedzeniach złożonych (współrzędnie i niewspółrzędnie), szyk grupy podmiotu i grupy orzeczenia i szyk składników w obrębie różnych wypowiedzeń. W odniesieniu do szyku grupy podmiotu i grupy orzeczenia oraz szyku składników w wypowiedzeniach uwzględnia się m.in. kwestię konfiguracyjności szyku lub jej braku³⁷.

6.    Regularne lub względnie regularne powtarzanie się określonych konstrukcji składniowych jest, oczywiście, jednym z czynników wpływających na rytmiczność tekstu. Zdaniem Klemensiewicza, doniosła jest rola czynnika rytmiczno-intonacyjnego, „który może zresztą pozostawać w genetycznym związku z szykiem”³⁸.

O rytmice utworów Żeromskiego pisze obszernie Borowy, zwracając m.in. uwagę na rytmikę paralelizmów syntaktycznych³⁹. Według autora, „rytmika wszelako może być wzięta pod szczególniejszą uwagę przy kontemplacji całości utworów. Okaże się wtedy, że może ona stać się czynnikiem potężnej ekspresji, kiedy zejdzie się z odpowiednio potężną materią, kompozycją i stylem”⁴⁰.

Na temat rytmu prozy Przybyszewskiego Goczołowa tak pisze:

Prozą tą cechuje faktycznie duży stopień rytmiczności [...]. W tych niespójnych, rozwichrzonych jednostkach syntaktycznych można bowiem wykryć wyraźne cechy takiej organizacji składniowej, która zmierza do osiągniącia pewnych efektów artystycznych. Ich podstawą jest - jak się wydaje -paralelizm składniowy, tak natarczywy, że prowadzi do schematyzmu⁴¹.

1

¹⁴ Ibidem, s. 123-124.

” Ibidem, s. 124.

2

Ibidem, s. 125.

⁵⁷ Por. np. A. Wierzbicka, O metodach opisu szyku wyrazów, op.cit., s. 18-20, tamże literatura przedmiotu. Na uwagą zasługuje też następująca opinia autorki: „Przykłady nasze (...) nie przypadkiem zaczerpnięte zostały właśnie z tekstów Morsztyna i Budnego; różnice między szykiem tych dwoch zdaa charakteryzuje całe reprezentowane przez te zdania epoki: w prozie renesansowej przeważa zdecydowanie szyk konfiguracyjny, w poezji barokowej - szyk niekonfiguracyjny" (ibidem, s. 20).

^M Z. Klemensiewicz, Problematyka składniowej interpretacji stylu, op.cit., s 154.

3

W. B o r o w y, O Żeromskim. W: Rozprawy i szkice. Wyd. 11. Warszawa 1964, s. 213 i n.

⁴⁰    Ibidem, i. 334.

⁴¹    Z. Ooczołow a, op.cit. s. 169.