34

ności wapnia. Białko występuje w dwu formach: w postaci monomeru jako aneksyna If (AU) i telrameru, aneksyna t (Alit). Obie odmiany stymulują aktywację zarówno Glu-, jak i Lys-plazminogenu do plazminy z udziałem t-PA, chociaż w różnym stopniu. Aneksyna t, która zbudowana jest z 2 monomerów Ali o rn.cz. 36 kDa każdy oraz 2 jednostek regulacyjnych o m.cz. 11 kL)a, przekształca plazminogen do plazminy kilkadziesiąt razy szybciej niż AlI. Udział białek rozpoczyna się od utworzenia kompleksu plazminogen Alit. Ten proces wywołuje zmiany konformacyjne w cząsteczce plazminogenu. które ułatwiają jego przemianę do plazminy za pomocą t-PA. Ostatecznie tworzy się potrójny kompleks (Plg -Alit- t-PA), podobny do tego, jaki tworzy fibryna (chociaż z mniejszym powinowactwem) z t-PA i plazminogenem. Niemniej w obu przypadkach dochodzi do ułatwionej hydrolizy łańcucha peptydowe-go Plg w tym samym punkcie, tj. Arg 56I/Val 562. (.'o ciekawe, inne aneksyny, tj. I, V, VI, znajdujące się na zewnętrznej powierzchni błony komórek śródblonkowych, nie wykazują praktycznie żadnych porównywalnych aktywności w tym kierunku. Na zakończenie tych rozważań należy wspomnieć jeszcze o dwu dalszych aktywatorach pochodzenia zewnętrznego zdolnych do przekształcania plazminogenu w plaztninę, są to stafylokinaza i streptokinaza. Oba te czynniki tworzą kompleksy stechiomctryczne (1:1) z plazminogenem, odpowiednio: stafylokinaza plazminogen i streptokinaza plazminogen. Zmiany konformacyjne towarzyszące powstaniu takich kompleksów eksponuj;) miejsce katalityczne plazminogenu. który w obu przypadkach, jako hetero-

Wewnątrzpochodna    Zewnątrzpochodna

aktywacja plazminogenu    aktywacja plazminogenu

plazminogen

kalikreina-

XHa

aneksyna PA

PAI-1, PAI-2

urokinaza streptokinaza

- ----stafylokinaza

plazmina

— ----------«₂-antyplazmina

-------------a₂-makroglobulina

fibrynogen

fibryna

produkty degradacji fibrynogenu/fibryny

-•- aktywatory

------ inhibitory

Rys. 12.20. Schemat układu llbrynolityc/.nesio (aktywatory i inhibitory)

Tabela 12.5. Osoczowe czynniki fibrynolizy: inhibitory

Czynnik

Rola, budowa, właściwości, miejsce wytwarzania

M.cz.

(kDa)

Stężenie w osoczu (M)

Inhihitor plazmitiowcgo aktywatora tvpu 1 (PA l-l)

Inhibitor plazmmowego aktywatora typu 3 {PA 12)

inhihitor plazmidowego aktywatora l>pu 5 (PA I •.')

I nM

GP* zbudowana z 379 aminokwasów występująca 52 w osoczu jest identyczna z cndotclialnym typem PAI-I. Należy do rodziny serpin**. Ma wicie wspólnych homologii z AT i II, 3t₂-antyplazminą i PA 1-2. Typ 1 hamuje aktywność scl-PA. icl-PA. tcu-PA*** tworząc /. nimi nieaktywny kompleks.

Nic inaktywujc scu-PA*** ani slrcptokinazy.

Okres póllrwania bardzo krótki.

białko znalezione w łożysku, monocylach. grami- 4<W0 locytach (bardzo labilne) występuje w 2 formach:

1) jako wewnątrzkomórkowy nieglikozylowauy PAI i 2) wydzielana poza komórkę forma glikozy-lowana o większej m.cz. Obie mają charakter sor-pin i wykazują w określonych odcinkach łańcucha peptulowego homologię z innymi czynnikami układu fibrynolilyc/nego, które wymieniono dla PAI-I.

białko vvviz()lowanc z moczu i plazmy. Nie ma dostatecznego opisu właściwości fizykochemicznych i biologicznych.

* (jl* glikopriucina.

** ser piny    iserine pro ten sc in hi bilom j mlii bil ory pmteaz sery nowych.

•** set-1’A    (single cbnin lissue plasnijnogen acliealor) jednotańeuchowy tkankowy aklywatoi pia/minogenu.

scu-PA (single cliain umkina.se |ilasntinogen acliva(or) jcdnołuńeuebowy urokinazowy aktywator plazminogenu. lei-PA    (iwo cliain lissue pi as minogę u activator) d w ula ńcu elit) wy tkankowy aktywator plazm inogcnu.

leu-PA    (l«o cliain urokiitase plasminogen actiwaior) dwulańcuctiowy urokinazowy aklywahir plazminogenu.

dirner. jest zdolny do alakowania wiązania pcplydowcgo Arg 561/Val 562 w wolnej cząsteczce pla/minogenu. przekształcając ją w formę aktywną plaztninę. Okazuje się, że i inne białka zawierające sekwencjo Arg—Val mogą podlegać podobnej hydrolizie przez wymienione kompleksy, jeśli tylko mają miejsca wiążące lizynę (CBS). Z przytoczonych danych wynika, że wszystkie wymienione typy aktywatorów (tab. 12.4 i rys. 12.20) są zdolne do przekształcenia plazminogenu do plazminy w wyniku rozerwania wiązania pcplydowcgo w proenzymie (Arg 56I/Val 562) według schematu podanego na rys. 12.19. Powstaje aktywny enzym, plazmina o m.cz. ok. 82 kDa, zbudowany z 2 łańcuchów o m.cz. 58 kDa i 24 kDa. Łańcuch cięższy, obejmujący 484 aa i 5 struktur kringlowyeh, który stanowi ACkońcowy region cząsteczki plazminogenu, połączony jest dwoma mostkami dwusiarczkowymi (Cys 558—Cys 566 i Cys 548—Cys 670) z lżejszym, zawierającym 230 aa (C-końcowym), w którym ulokowane jest centrum aktywne (Asp, His, Ser). Kringle 1. i 4. zawierają LBS o dużym powinowactwie do fibryny, czy a₂-antyplazminy, podobnie jak kringiel 5, mający miejsca wiążące aminoheksany. Wykazano, ż.c za efekt wiązania lizyny odpowiedzialne są: Arg i Asp, zajmujące określoną pozycję sekwencyjną w wymicnio-

643