DSC07024 (2)

120 Józefa Brggiel. Stanisław Kawula

0 Rodzina jako grupa przyjacielska występuje w dwu postaciach: 1) jako dobrowolna wspólnota rodziców i dzieci bez legalizacji prawnej i religijnej, 2) jako dobrowolna wspólnota ekonomiczno-mieszkaniowa par małżeńskich (głównie w USA i Holandii). Konfiguracje te przedstawiamy w rozdz. XIV.

Rodzina duża spotykana wśród tradycyjnie gospodarujących rolników charakteryzuje się rozbudowanym gospodarstwem domowym, wspólnotą pokoleń, dominacją więzi przedmiotowych.

© Rodzina duża zmodyfikowana występuje jako: 1) wielopokoleniowa żyjąca pod jednym dachem, 2) wielopokoleniowa, w której rodzice z dziećmi oraz dziadkowie mieszkają osobno, lecz w pobliżu siebie (udzielają sobie intensywnej pomocy i łączy ich silna więź osobowa).

We współczesnych rodzinach, niezależnie od ich typu, zmalało znaczenie więzi rzeczowych, a wzrosła ranga więzi osobowych opartych na szacunku, wzajemnej życzliwości, przyjaźni. We wzajemnych układach życia rodzinnego akcentowane są dzisiaj bardzo takie cechy, jak wzajemna miłość, zrozumienie, pozytywna komunikatywność, zjawisko samorealizacji, przeżywanie satysfakcji i szczęścia zżycia małżeńsko-rodzinnego. Zjawiska te niosą też czasem swoiste zagrożenie istnienia rodziny, gdyż jeśli te elementy więzi nie są spełniane, to rodzina taka narażona jest na rozpad (L Dyczewski, 1994, s. 135).

Można stwierdzić, że cechą dzisiejszej rodziny jest nastawienie na zaspokojenie potrzeb, wspomaganie rozwoju, indywidualnych uzdolnień i zamiłowań poszczególnych jej członków.

Drugą właściwością charakteryzującą współczesną rodzinę jest ogromne skoncentrowanie wysiłków rodziców na dziecku. Poświęcają mu dużo czasu, co daje dziecku okazję do przeżywania swojej wartości i godności. W dzisiejszej rodzinie dziecko czuje, że jest coś warte, skoro rodzice tak o nie dbają.

Dokonała się więc swoista ewolucja wzajemnych powiązań członków rodziny, polegająca nie na zanikaniu cech instytucji w małżeństwie i rodzinie, ale na przechodzeniu od związku gospodarczego, w którym te stosunki przedmiotowe, zewnętrzne, funkcjonalne odgrywały rolę decydującą, do związku przyjaźni, do związku osobowego, od więzi rzeczowej do osobistej.

3. Rola więzi rodzinnej w życiu członków rodziny

Ze względu na dominację więzi osobowych we współczesnych rodzinach w dalszej części zostanie omówione znaczenie więzi emocjonalnych    7 rg.

dzicami dla rozwoju jego osobowości oraz znaczenie więzi rodzinnej w życiu dorosłych człońkoWlei-pedstaWCwei komórki społecznej 7

• (^Znaczenie więzi emocjonalnej dziecka z rodzicami dla kształtowania jego osobowości

Rozważając rolę rodziny w wychowawczym kształtowaniu osobowości dziecka i zależność efektów wychowawczych od czynników tkwiących w rodzinie, większość badaczy wysuwa na plan pierwszy te cechy życia rodzinnego, które można nazwać więzią emocjonalną dziecka z rodziną. Więź ta powstaje w toku zaspokajania potrzeb dziecka i zależy od sposobu ich zaspokajania przez rodzinki Wśród różnych szczegółowych klasyfikacji potrzeb ludzkich można wyróżnić dwie ogólne kategorie potrzeb: potrzeby biologiczne i potrzeby psychiczne. Zaspokojenie potrzeb biologicznych warunkuje rozwój biologiczny jednostki, a równocześnie umożliwia powstawanie potrzeb wyższych, ale tylko zaspokojenie potrzeb psychicznych warunkuje społeczny rozwój jednostki, a więc proces stawania się człowiekiem. Uważa się, że istnieje pewna minimalna lista potrzeb u człowieka, które muszą być zaspokojone, aby mógł on normalnie funkcjonować, ich niezaspokojenie powoduje zaburzenia w zachowaniu jednostki. Psycholog amerykański W. I. Thomas wymienia na liście podstawowych potrzeb człowieka: potrzebę bezpieczeństwa, uznania, akceptacji i przynależności i potrzebę nowych doświadczeń. K. Obuchowski (1966) stwierdza, że występują trzy specyficzne potrzeby u człowieka: poznania, kontaktu emocjonalnego i sensu życia. H. Spłonek (1973) wyróżnia następujące podstawowe potrzeby psychiczne, które powinny być zaspokojone w środowisku rodzinnym: potrzeba pewności i poczucia bezpieczeństwa, solidarności i łączności z bliskimi osobami, miłości, akceptacji i uznania.

W tej sytuacji nad ustaleniem minimum potrzeb ludzkich na czele wymienia się potrzebę bezpieczeństwa i potrzebę miłości (kontaktu emocjonalnego). E. Fromm, zabierając głos w tej sprawie, powie, że wszystkie specyficzne potrzeby ludzkie mogą być zaspokojone przez uczucie społeczne, a zwłaszcza uczucie miłości.

Rodzinie jako pierwszemu środowisku życia dziecka przypada specyficzna rola w zaspokajaniu jego potrzeb. Szczególne zadanie ma do spełnienia matka, ponieważ dziecko rodzi się jako istota bezradna i całkowicie od niej zależna. Za-spokajając fizjologiczne potrzeby dziecka, a więc karmiąc je, dbając o jego higienę, matka daje mu „pierwsze dary serca’¹, swoją czułość, dobroć i miłość, z czego dziecko czerpie siłę do dalszego wzrostu, gdyż (...) matka nie tylko rodzi, lecz także w dalszym ciągudaje nmżycie - stwierdza ^FromnT(T95^).

Psychologowie, socjologowie i antropologowie zgodnie twierdzą, że dziecko uczy się miłości poprzez kojarzenie fizycznych cech matki, jej twarzy i ciepła, ze złagodzeniem wewnętrznych biologicznych napięć, wynikających głównie z głodu i pragnienia. Uczą się więc miłości poprzez odczuwanie przyjemności, która płynie z zaspokajania potrze!)./