DSC07023 (2)

3 )$ Józefa Brągieł, Stanisław Kawula

rodzinna jest wypadkową wewnętrznych i zewnętrznych sil istniejących w grupie rodzinnej i działającej na jej członków. SilV te wynikają ze związku małżeńskiego, ze świadoma* ; związków genetycznych. przeżyć emocjonalnych, stosunków zależności, współistnienia, [wstaw wobec uwarunkowań społecznych, kulturowych i gospodarczych, w których żyje dana rodzina, z czynników prawnych, religijnych i obyczajowych, (L. Dyczewski. 1994, s. 20; por. S. Kowalski). Stanisław Kowalski^ pojęcie to rozumie jako splot stosunków między' członkami rodziny, oparty o pewne podstawy emoęjonalne i racjonalne wynikające ze związku małżeńskiego i świadomości związków genetycznych orazgeneałagicztjyeh (S. Kowalski, 1979, s. 239).

Więź rodzinna, tak jak i więź społeczna, jest oparta na dwóch odrębnych podstawach, tj- podstawie subiektywnej i obiektywnej. 4

Pod sta wę s liblektywną s ta n o w i świadomość łączności z jnnymi osobami w rodzinie oraz poczucie przynależności do rodziny jako odrębnej grupy apołec& nej. Przejawia się to w sferze myśli, dążeń, uczuć, jak i w sferze działań, uznawanych wartości.

Podstawa obiektywna więzi rodzinnej oparta jest na czynnikach prawnych, obyczajowych, religijnych, społecznych, gospodarczych itp. i działają one na rzecz trwałości rodziny jako podstawowej komórki społecznej i każdy, kto wszedł w rodzinę. musi się z nimi liczyć (L. Dyczewski, 1994). Czynniki obiektywne i subiektywne w tworzeniu więzi mogą występować w różnych proporcjach, lecz zawsze wzajemnie się warunkują, a w konkretnym życiu trudno jest je rozdzielić.

W literaturze socjologicznej wyróżnia się różne typy więzi rodzinnych* Dwa typy dostrzega J. Turowski: więź funkcjonalną frormalna. przedmiotową, rzeczową. obiektywną) występującą ze względu na funkcje i role pełnione w rodzinie oraz drugi typ-więzi — wieź podmiotowa (zwaną nieformalną, intencjonalną, osobistą), pojawiającą się ze względu na cechy osobowości członków rodziny*

Z kolei L.t Dyczewski £4975) wyróżnia trzy rodzaje więzi: strukturalno--przedmiotową, osobową i kulturową.

I. Więź strukturalno-przedmiotową stanowią stosunki i kontakty migd.zyjęzłonka-mi, między pokoleniami i w ramach pokoleń, które powstają ze względu na pełnione przez poszczególne osoby i pokolenia role i zadania. Ich treść koncentruje się wokół wychowania, dzieci, rodziców, na prowadzeniu gospodarstwa domowego i udzielaniu wzajemnej pomocy.\

ż,- Wieź osobowa w rodzinie stanowią stosunki, kontakty między osobami i pokoleniami oparte na sferze poznawczej, a jjrzede wszystkim emocjonaI no-wo licjo-nąlnej.jch treścią są myśli, uczucia, pragnienia, aspiracje i wzajemne postawy zajmowane przez poszczególnych członków rodziny. \

3. .Więź kulturową stanowią stosunki między osobami w rodzinie, których treścią są postawy zgodności łub niezgodności wobec tych samych wartości, norm,

wzorów zachowań, osób, instytucji społecznych, zdarzeń i wytworów kulturowych.

TyszkaNbiorąc za podstawę klasyfikacji funkcje realizowane w rodzinie, wyróżnia {Sześć rodzajów więz[ rodzinnej: ekonomiczną, opiekuńczą,' krwi, seksualną, kontrolną, socjal izacyj no-wy chowawc2^kultural ną^towarzy ską i eroocjonal-no-ekspresyjną (Z. Tyszka, 1974, s. 57-58).

Z więzią rodzinną wiąże się zagadnienie więzi małżeńskiej. Interesują się nim przedstawiciele wielu nauk społecznych, głównie psychologowie, w mniejszym stopniu socjologowie. W Polsce socjologiczną analizą więzi małżeńskiej zajmowali się: M. Trawińska, B. Łobodzińska, D. Markowska, F. Adamski, W. Wa-rzyroda—Kruszyńska, L. Dyczewski, L. Janiszewski. W aspekcie psychologicznym więzią małżeńską interesowali się: J. Rembowski, J. Rostowski, M. Braun-Gał-kowska, M. Ziemska i inni. W polskich opracowaniach uwaga badaczy była skon-cenrowana na poznaniu czynników utrudniających osiąganie sukcesu małżeńskiego (M. Trawińska, 1977) oraz czynników sprzyjających sukcesowi (L. Janiszewski, 1986; M. Braun-Gałkowska, 1980).

W pracach tych na ogół zakłada się, że więź małżeńska tworzy więź rodzinną, jest jej podstawą i szczególnym, rodzajem więzi rodzinnych. W analizach socjologicznych poświęconych więzi rodzinnej nie rozdziela się praktycznie tych dwóch pojęć, czyni się tak jedynie w wypadku małżeństw bezdzietnych lub małżeństw, których dzieci już się usamodzielniły (jak jest to np. w pracy A. Kotlar-skięj-Michalskiej, 1990).

l*

2. Przeobrażenia rodziny i więzi rodzinnych

Więzi rodzinne, podobnie jak i inne zjawiska społeczne, należy ujmować historycznie. Przeobrażenia więzi we współczesneLiodzinie były spowodowane przez zmiany, jakie zaszły w ciągu ostatnich 150-200 lat w strukturze, funkgjach Torganizacji życia rodzinnego głównie pod wpływem procesów urbanizacii i indu-śfrfalizacjlr W“nowych warunkach społeczno-ekonomicznych nie miała racji bytu rodzina^tradycyjna, wielopokoleniowa z patriarcha!nym układem stosunków i dominacją rzeczowych elementów więzi. Zaczęła dominować rodzina nuklearna. W naszym społeczeństwie, ciągle uprzemysławiającym się, często wyróżnia się (oztery typy rodzin^) 1) dużą, 2) zmodyfikowaną duża (rozszerzoną). 3) wyizolowa-ną małą, 4) rodzinę o charakterze grupy przyjacielskiej.^

(jpT Rodzina mała składa się z pary małżeńskiej i niepełnoletnich dzieci. Kontakty osobowe z krewnymi ograniczone są do najbliższych członków rodziny. Członkowie takiej rodziny czują się odciążeni od obowiązków wzajemnej opieki i pomocy materialnej.