DSC07029 (2)

1.10 Józefa Brągiet, Stanisław Kawula

- Postawy mężczyzn w wieku do 25 lat charakteryzuje w porównaniu z mężczyznami starszymi wyższa Surowość, gniewliwość, unikanie rozmów, obawa uszkodzenia. Można przypuszczać, że pewna surowość młodych mężczyzn wobec dziecka oraz dystans są następstwem dążenia do bezwzględnej realizacji posiadanych wyobrażeń charakteryzujących ludzi w okresie młodości. Jednocześnie ojcowie ci. z uwagi na młody wiek. są niepewni swoich umiejętności opiekuńczych i stąd obawa uszkodzenia dziecka.

- Ojcowie starsi w wyższym stopniu dopuszczają swobodę porozumiewania się z dzieckiem, dzielenie zainteresowań, poszanowanie praw, aprobatę działań, przyspieszają rozwój dziecka, tłumiąjego zainteresowania seksualne oraz impulsy, utrzymują w zależności. Postawy tych ojców są bardziej łagodne, co odpowiada pewnej ogólnej tendencji przekształcania się postaw — od końcowego ich ujęcia do bardziej zracjonalizowanego - wraz z upływem wieku. Aby dziecko mogło rozwijać się prawidłowo, potrzebna jest identyfikacja z ojcem, bowiem tylko tą drogą może ono osiągnąć kolejny, wyższy etap rozwoju społecznego i moralnego (za: A. Pluta, 1980. s. 155).

W ogromnej większości rodzin (ok. 65%) zanika stopniowo tradycyjny podział obowiązków, mężczyźni, choć z oporami, uczestniczą w cięższych pracach domowych. Przy tym modernizuje się stale wyposażenie gospodarstwa domowego, zaopatruje w zmechanizowany sprzęt ułatwiający pracę. Rodziny te jakby oscylują między tradycyjnym a partnerskim modelem małżeństwa. Obserwuje się w nich stały proces stopniowych przeobrażeń, odchodzenie od tradycyjnego modelu i zbliżenie się do partnerskiego. Prawie połowa tych rodzin jest ciągle jeszcze bliższa modelowd tradycyjnemu, ale u znacznej części przemiany są dość zaawansowane i występuje tam wiele elementów partnerskich.

Można zatem stwierdzić, że rola męska w rodzinie ulega zmianom. Nie jest to już rola zwierzchnika, ostatecznej instancji, od której zależą decyzje dotyczące dzieci i żony. Ojciec wobec dzieci zatracił autorytet, wynikający z jego pozycji w rodzinie i coraz częściej buduje ten autorytet na bardziej osobistych walorach i emocjonalnym stosunku do dzieci i żony. Równocześnie ojciec współczesny włącza się w zajęcia domowe i w opiekę nad dzieckiem. Staje się partnerem żony w codziennym życiu, i to w tym większym stopniu, im bardziej żona jest zaabsorbowana pracą zawodową. Żona jednak jest więcej obciążona zajęciami domowymi i opieką nad dzieckiem niż mąż. Taki w zarysie obraz roli męża i ojca w rodzinie wyłania się na podstawie rozważań nad rolą męską w perspektywie międzynarodowych badań porównawczych (M. Ziemska, 1986, s. 5).

Z badań międzynarodowych, prowadzonych w latach 80. wynika, że dominacja ojca w rodzinie występuje jeszcze nawet w krajach wysoko uprzemysłowionych. Z porównań dotyczących autorytetu rodzinnego w pięciu krajach okazało się,

że we Włoszech 1 w Meksyku tendencje patriarchalne zaznaczają się najsilniej, gdyż w dwóch rodzinach na pięć dominuje ojciec, podczas gdy w Niemczech w jednej rodzinie na cztery, a w Anglii i USA mniej niż w jednej rodzinie na pięć. Ciekawe, jak to układa się obecnie?

Mimo wielu podobieństw, w Polsce najwyraźniej zaznacza się udział ojca w opiece nad dzieckiem i pracach domowych. Wyraża się to w jego zajęciach przez długi czas uważanych za kobiece, jakkolwiek najczęściej nie wykonują ich stale, tylko zamiennie z żoną. Zapewne taki układ zakresu ról męskich i kobiecych w rodzinie spowodowany jest znacznie liczniejszym zatrudnieniem kobiet w Polsce na pełnych etatach. Co drugi ojciec z grupy rodzin warszawskich i co piąty z grupy rodzin londyńskich nie odczuwał konfliktu spowodowanego godzeniem pracy z zajęciami domowymi, podczas gdy co drugi ojciec londyński i co piąty warszawski, oceniał tę sytuację jako często powodującą konflikt. Polscy badani ojcowie byli więc mniej napięci w wykonywaniu swych zadań rodzinnych. Natomiast zdecydowana większość ojców z obu grup, bo dwóch na trzech ojców londyńskich i trzech na czterech ojców warszawskich nie uważała, aby pełnienie roli rodzinnej było przeszkodą w osiąganiu awansu zawodowego (różnica statystycznie nieistotna).

Podsumowując wyniki przeprowadzonych badań porównawczych, należy zauważyć:

-    ojcowie polscy w porównaniu z grupą ojców brytyjskich więcej uczestniczyli, zarówno w rutynowych czynnościach związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego, jak i w zadaniach związanych z opieką nad dzieckiem;

H ojcowie polscy częściej wyrażali pogląd, że wychowanie dziecka jest zadaniem zarówno matki, jak i ojca;

-    ojcowie polscy pytani o ich percepcję roli ojca częściej podkreślali rolę żywiciela, zatem stawiali na pierwszym miejscu aktywność ekonomiczną (a nie wychowawczą); natomiast ojcowie brytyjscy na pierwszym miejscu sytuowali związki emocjonalne, jako istotne dla roli ojcowskiej. Równocześnie ojcowie polscy wyrażali pogląd, że odpowiedzialność za rodziny (bycie głową rodziny) jest najważniejszym aspektem w roli ojca;

-    chociaż polscy ojcowie wyrażali pogląd, że ich rola ojcowska wiąże się z zabezpieczeniem bytu materialnego, uważali, że ich ojcowie byli bardziej zaabsorbowani pracą niż oni są obecnie.

We współczesnych rodzinach przesuwają się więc zarówno zakresy roli żony, jak i roli męża. Przy czym, mimo wielu podobieństw, role ojców w badaniach polskich okazały się mniej tradycjonalne niż role ojców w badanych rodzinach angielskich.