NDIGCZAS0034762581

Kronika 263

podhalańskie wyrabia się z metalu i występują one w dwu formach: pierwszy typ ma kształt podłużny i bardziej smukły, a przytem zbliżony do walca. Drugi typ ma kształt odwróconego trapeza, ale jest nieco spłaszczony. Dzwony są umocowane do rzemienia lub drewnianego obłęku, opasującego szyję zwierzęcia. ObłęK drewniany bywa sporządzony z limby lub kosodrzewiny przez juhasów, którzy następnie wyrzynają na tych obłąkach piękny ornament. Możliwe, że niegdyś używano dzwonków drewnianych, tak jak to widzimy w kulturze wołoskiej. Dzwon metalowy jest natomiast właściwością zachodnią, która się jednak np. na Podhalu zastosowała do bardziej prymitywnych drewnianych oblęków. Jak widzimy więc choćby na podstawie ogólnikowego zaznaczenia treści p^rac prof. Ch. instrumenty muz. i dzwonki podhalańskie, które były dotąd jedynie przedmiotem estetycznych, nieraz dość pustych zachwytów, zostały wreszcie naukowo i krytycznie opracowane.

Nie brak też opracowań i materjałów z dziedz ny kultury społecżnej naszych górali. Ks. F, Machay opisuje „Wesele w Jabłonce na Orawie“, (Pam. Tow. Tatrz. XXXVI!, 26). Prof R. Ganszyniec w rozprawie p. t „Pas czerwony“ (Lud XXIII i odb.) wspomina priy omawian u opowieści o czerwonych pasach także podhalańskie podanie

0    Janosiku.

Mało studjów poświęcono kulturze duchowej. J. Kantor tylko omawia „Pieśń ludową Podhala“ (Rocznik podhalański, I. 124). Natomiast dla dokładności należy zaznaczyć, że bardzo wiele materjału góralskiego omówiono w monografjach etnograficznych wydanych w ostatnich latach, a więc w J. S. By Stronia „Zwyczajach żniwiarskich“, tegoż autora „Zwyczajach związanych z narodzinami dzieckawreszcie w różnych studjach Bystronia o naszej pieśni ludowej. Wiele materjału podhalańskiego uwzględniają też zarówno F\ Fischera „Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego⁴⁴, jak E. Frankowskiego

,,Zabiegi magiczne przy pożyczaniu, kupnie i sprzedaży ludu polskiego“ (Lud. T. XXIII.),

Dorobek kilku lat ostatnich jest w ęc wcale znaczny, ale nie pozostaje on jednak w żadnym stosunku do tego bogactwa ma-terjałow etnograficznych, jakie Podhale do dziś jeszcze posiada, a które domagają się jak najrychlejszego uratowan a od zagłady

1    ogłoszenia ich celem zapoznania z niemi nietylko sfer uczonych specjalistów, ale całej Polsk'. Idee Matlakowskiego i Witkiewi

cza muszą być wcielone jak najrychlej: niedługo bowiem już będzie to przy najlepszych nawet chęciach zupełnie niemożliwe, gdyż niwelacyjne wpływy cywilizacyjne zacierają coraz bardziej odrębną kulturę ludową Podhala.    Jldam Fischer.

—    Zakład architektury polskiej w politechnice warszawskiej, pozostający pod kierownictwem prof. Oskara Sosnowskiego, zajmuje się od szeregu lat badaniem budownictwa i przemysłu artystycznego w Karpatach, w szczególności w Beskidzie Zachodnim, Gorcach, Pieninach i Tatrach. Zdobywszy punkt oparcia w Muzeum Ta-trzańskiem, grupa studentów tegoż Zakładu pod kierowoictwem p. Jana Chmielewskiego, zajęła się w r. 1924 i 1925 Podhalem, badając również szczegółowo budowę szałasów i chałup (np. w Chochołowie). Rezultaty tych prac (pomiary i zdjęcia), podobno już bardzo cenne, będą wydane przez Zakład architektury.

—    Dr. -Włodzimierz Antoniewicz, profesor prehistorji w uniwersytecie warszawskim, zajął się w br. zbadaniem spinek góralskich ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego w drodze porównawczej z wykopaliskami przedhistorycznemu i spinkami z epok historycznych.

—    W uzupełnieniu wykazu stanowisk limby w naszych Tatrach, podane w artykule moim w 11-gim roczniku „Wierchów⁴', podaję tu nowe jej stanowiska odkryte przeważnie przy badaniach zespołów roślinnych, wymagających nader szczegółowego zwiedzania terenu. Cenne wiadomości o stanowisku limby w Małej łące, — przez co granica limby w Tatrach polskich przesunęła się znacznie na zachód — zawdzięczam speleologom pp. Stefanowi i Tadeuszowi Zwolińskim.

Nowe stanowiska limby będę na razie oznaczał liczbami od 16 w zwyż, t. j. od liczby znanych mi dotychczas stanowisk (Wierchy I. c.).

17. W dolinie Małej Łąki na wschodnich stokach Wielkiej Turni (zwanych ,,Kamienne’⁴) na wzniesieniu ok. 1450 m. wśród smreków i jarzębiny znaleziono tego roku (1924) 1 okaz limby 4 — 5 m. wys. Fakt ten potwierdza przypuszczenia moje co do sztucznego wyniszczenia limby w dolinach Małej Łąki, Kościelisk i Chochołowskiej. — 18. W dolinie Strążysk na grzbiecie dzielącym Wielką Rówień od Małej Dolinki rosną 3 limby na wzniesieniu 1365 m. Jedna z nich potężnych