34

Hrnryk Kmra_

powodziowej przedstawię na przykładzie Zbiorników Dobcryckiego i Goczalkowkkicgo, pbraztijacym duże wezbranie Raby I Górnej Wiały w 1997 roku (rys. 2.5 i 2.6) Prezentowane na rycinie 2.5 wezbranie było największe z trzech wezbrań powodziowych w okresie napełniania (19*6-1987) i eksploatacji Zbiornika Dobczyckicgo (1988-1999) Wystąpiło w dniach 6-11 lipca o kulminacji 884 m¹ - s'¹. Objętość wezbrania wyniosła około 86 min m\ co stanowiło 16 % odpływu rocznego (Materek 2000). Zbiornik Goczałkowicki obniżył falę powodziową o 170 m’ • s , co wraz ze zbiornikami kaskady Soły miało istotne znaczenie dla ochrony przeciwpowodziowej doliny Wisły do Krakowa włącznie (Szczęsny i in. 2000). Inne przykłady redukcji Mi powodziowej przez zbiornik Goczałkowice są następujące (Bilnik i in. 2004):

* w dniu 26 czerwca 1999 roku obniżył falę powodziową z wielkości 232 m¹ s'¹ do

20.6    m¹ s'¹, czyli o 9|,|%;

-    w dniu 17 lipca 2000 roku zmniejszył falę powodziową z wielkości 305,5 m’ - s*¹ do 21 m* a*¹, czyli o 93.1%;

-    * dniu 27 lipca 2001 roku zredukował falę powodziową z wielkości 168,8 m* • «* do 60,0 m* • s*\ czyli o 64,5%;

“ w dniu 15 sierpnia 2002 roku ograniczył folę powodziową z wielkości 112,3 m^J * s¹ do

20.6    m³ • s’\ czyli o 81%.

Rys. 2-5. Gospodarka powodziowa ma zbiorniku Dobczyc* w lipca 1997 roku (wg Barczyk i m 1999-zmienione)

- dopływ do zbiornika

- odpływ ze zbiornika

---napełnienie zbiornika

Rys ' A Redukcja fili powodziowi) przet zbiornik Goczałkowice w 1997 roku (linia ciągła - dopływ do zbiornika, linia przerywana odpływ ze zbiornika (wg danych GPW Katowice)

W naszym kraju stała rezerwa przeciwpowodziowa w zbiornikach wynosi około 700 min m’ i jest za mała do potrzeb. Dla uzupełnienia informacji wiążących się z powodziami podam, że w Polsce łączna długość walów przeciwpowodziowych zbliża się do wielkości 8500 km (8481 km w 2007 roku - źródło: GUS 200Sa). Chronią one 75% obszaru zagrożonego zalewami (4% terytorium kraju). Nasze obwałowania są bardzo stare, bo 60% z nich jest eksploatowanych dłużej niż 50 lat, zaś około 10% powyżej 100 lat (Strategia Gospodarki Wodnej 2005).

Funkcję przeciwpowodziową pełnią też opisywane wcześniej zbiorniki suche oraz boczne zbiorniki retencyjne. Te drugie, zgodnie z nazwą, są wybudowane z boku kotyta rzeki (rzeka płynie poza czaszą zbiornika). Ich podstawowym zadaniem jest retencjonowanie wody dla potrzeb gospodarczych i do rekreacji. Należą one do zbiorników „mokrych”, tzn. są wypełnione wodą, z tym że utrzymywana jest w nich rezerwa powodziowa. W razie wezbrań mogą przejąć nadmiar płynącej rzeką wody. Umożliwia to specjalnie wykonany kanał dopływowy, służący do zasilania zbiornika w wodę. Woda do takiego zbiornika może też być doprowadzana, jeśli warunki topograficzne to umożliwiają, ze starorzecza. Odprowadzanie wody do rzeki odbywa się kanałem odpływowym. Takie rozwiązanie, dzięki omijaniu zbiornika przez zasilająca go rzekę, najmniej ingeruje w ekosystem rzeczny wśród wszystkich, będących cały czas wypełnionych wodą, zbiorników. W Polsce zbiornik Joachimów Zicmiary. wykonany z boku rzeki Rawki, jest klasycznym przykładem bocznego zbiornika retencyjnego (Betleja i in. 2005).

Rola zbiorników zaporowych w ochronie przeciwpowodziowej nie zawsze sprawdza się w pełni. W okresach powodzi na Zbiornikach Kaskady Soły często dopływy wody wynoszą około 1200 m* • s'¹, zaś odpływy maksymalne około 700 m^ł - s"¹. W czasie powodzi 1997 r. nowo wybudowany Zbiornik Czorsztyński przyjmował 1400 m³ s’\ a odprowadzał 500 m³ • s*¹. Pomimo tak znacznej redukcji fali, tereny leżące poniżej tych zbiorników były podtapiane (Tomiczek 1999). Można zadać sobie pytanie, jak wielka byłaby powódź bez tych zbiorników? W tej konkretnej sytuacji obniżyły one przepływ 2-3 kromie. Należy pamiętać, że wszelkie urządzenia techniczne ochrony przeciwpowodziowej są wykonywane dla