34 (363)

Podsumowując zatem, realną kategorią, na podstawie której możliwe staje się wnioskowanie dotyczące orientacji edukacyjnych i zawodowych młodego człowieka, jest projekt edukacyjny i zawodowy, będący wynikiem długotrwałego, wieloetapowego procesu projektowania. W dalszej części opracowania preferuję pojęcie projektowania i projektu jako bardziej uniwersalne od pojęć planu i planowania, bowiem materiał empiryczny zebrany w ramach przeprowadzonego sondażu diagnostycznego uniemożliwia ich rozgraniczenie. Badani utożsamiają te pojęcia, a dodatkowo charakterystyczny dla adolescentów wysoki stopień pewności podejmowanych decyzji nie zawsze odzwierciedla się w próbach rzeczywistej realizacji wskazanych celów. Dopiero badania oparte na procedurze longitudinalnej wnoszą tu określone informacje o relacjach pomiędzy projektami a realnie podejmowanymi działaniami.

Wracając do zasadniczego wątku rozważań, głównym punktem ciężkości stanie się w ich ramach proces projektowania przyszłości eduka-cyjno-zawodowej najpierw - w perspektywie teoretycznej (znaczna część zamieszczonych tam uwag ma charakter uniwersalny dla całego przebiegu biografii), w dalszej zaś części - w perspektywie empirycznej odniesionej już stricte do etapu adolescencji. Zauważyć można, że z perspektywy człowieka dorosłego projekty przyjęte do realizacji na etapie adolescencji mają zasadnicze odniesienia do przyszłych obszarów funkcjonowania w ramach kolejnych tercji życia zawodowego, tj. przede wszystkim okresu aktywnej partycypacji w rynku pracy.