34 (99)

słanek: faktów, sądów itd. dochodzi się do wniosku ogólnego, do konkluzji.

PRZESŁANKA I

(Spaniele mają cztery nogi)

PRZESŁANKA 3

PRZESŁANKA 2

KONKLUZJA

(Psy mają cztery nogi)

j

Dedukcja to przechodzenie od ogółu do szczegółu, od generalnej prawdy do jednostkowego jej przejawu. Podstawowym środkiem dedukcyjnym jest sylogizm - schemat wnioskowania złożony z dwóch przesłanek, z których wyprowadza się konkluzję. Przesłanka pierwsza, tzw. większa, zawiera prawdę ogólną, przesłanka druga, tzw. mniejsza, prawdę szczegółową; konkluzja wynika logicznie z obu przesłanek.

PRZESŁANKA WIĘKSZA

(Ssaki mają cztery kończyny)

KONKLUZJA

(Psy mają cztery kończyny)

PRZESŁANKA MNIEJSZA

(Psy są ssakami)

W tekstach argumentacyjnych wybiera się zazwyczaj schemat indukcyjny. Mamy wtedy do czynienia z sumowaniem wielu argumentów. Nic może być to jednak sumowanie przypadkowe, lecz grupowanie biorące pod uwagę zarówno treściową zawartość argumentów, jak i różne porządkujące wzorce. Treściowa zawartość argumentów zmusza do wyboru określonego punktu widzenia (np. historycznego, metodycznego, psychologicznego itp.). W obrębie tego wybranego punktu widzenia możemy układać argumenty według stopnia ich znajomości przez słuchacza: od najbardziej do najmniej znanych, według ich złożoności: od naprostszych do najmniej złożonych, w porządku narastającym: od najmniej istotnych do najważniejszych. Kiiżdy z tych sposobów uwzględnia potrzeby i psychologię czytelnika. Staramy się wciągnąć go w argumentację mówiąc najpierw o tym, co jest mu lepiej

znane ulbc łat    "    ^; ’    ''    ' ........¹

nać rezerwując sobie na koniec najmocniejsze argumenty.

A co zrobić z argumentami strony przeciwnej, jeżeli już zdecydujemy się wprowadzić je do tekstu? Można kojurargumenty umieścić w części początkowej, zaczynając od tezy przeciwstawnej („Niektórzy uważają, że retoryka nic jest potrzebna w wykształceniu ogólnym"). Wówczas - w sposób obiektywny i uczciwy - prezentujemy argumenty popierające tę tezę ( a właściwie - antytezę). Następnie poddajemy je krytyce, polemizujemy z nimi, odrzucając niektóre, precyzując inne, jeszcze inne próbując wykorzystać. I dopiero potem przechodzimy do przedstawienia własnej tezy i własnych argumentów. Można kontrargumenty "umieścić w środkowej części tekstu - na zasadzie kontrastu z argumentami przemawiającymi za bronioną tezą. Można też je wprowadzić dopiero po udokumentowaniu swojej tezy. Wtedy będzie to tylko krótkie zasygnalizowanie odmiennej możliwości widzenia problemu.

W schemat argumcntaeyjny wplata się niekiedy elementy innych strategii tekstowych - w roli argumentów mogą wystąpić definicje pojęć, wnioski z analizy, klasyfikacje i ich fragmenty. Przydatnym narzędziem staje się porównywanie i kontrastowanie, także nic omówione przeze mnie - łączenie w łańcuchy przyczynowo-skutkowe.

Argumentowanie to bardzo istotna technika tekstowa. Bez jej znajomości nic mogłyby powstać szkolne rozprawki, nic istniałyby przemówienia i teksty publicystyczne, nie dałoby się też zbudować wielu tekstów naukowych.

71