37

•    narady wewnętrzne mieszczą się w worku trzewiowym położonym po stronie grzbietowej, a po stronie brzusznej występuje jama płaszczowa. Brzegi płaszcza są tutaj zrośnięte; tworząc zamknięty worek z otworem - szparą poprzeczną tuż za lejkiem, W jamie płaszczowej znajdują się skrada, otwór odbytowy, otwór wydałniczy, otwór płciowy oraz woreczćk czemtdłowy « swoim ujściem.

•    głowonogi nabierają wodę przez szparę jamy płaszcza, opłukują wodą wszystkie narządy, a następnie skurczem mięśni wypuszczają wodę przez lejek.

•    system nerwowy jest w wysokim Stopniu skoncentrowany, a jego centralna cześć - utózsr fest otoczona chrząstka. co startowi wyjątek wśród bezkręgowców.

•    są rozdzielnopłciowe. Przenoszenie spermatoforów odbywa się przy pomocy odpowiednio zmodyfikowanego ramienia samca. Rozwój mają prosty..

•    układ pokarmowy składa się otworu gębowego otoczonego ramionami i zakończonego warga, U nasady warg występują dwie szczęki os korkowe tworzące rodzaj dzioba, na dnie gardzieli występuje tarka i uchodzą tutaj 2 party ślinianek. U ośmiornic wydzielany jest jad, a także enzymy proteolityczne. Niekiedy garcirel jest wynicowywana. Przełyk jest cienki i długi, czasem workowato rozszerzony. Żołądek ma. kształt kulisty z fałdami i lmsmlczini zwiększającymi powierzchnię trawiącą. Na przejściu jelita środkowego w tylny występuje uchyłek do którego uchodzą dwudzielne gruczoły trznstkowo-wątrobowe:

•    sddycbają skizelami umieszczonymi w jamie płaszczowej, każde skzzele ma 2 rzędy blaszek z dwoma głównymi naczyniami - tętnicą i żyłą wraz z ich odgałęzieniami.

•    układ krwionośny jest prawie zamknięty. Serce połażone w tylnej części worka trzewiowego otoczone workiem osierdziowym i ma po bokach tyle przedsionków, fle znajduje się skrzel. U większości ośmiornic komora serca jest podzielona przegroda na cześć lewa i prawa. Z serca wychodzą 2 tętnice, przednia (głowowa) idąca do głowy i przedniej^{1 2}części płaszcza, układu pokarmowego, do ramion oraz do lejka i tylna (trzewiowa) dająca rozgałęzienia do narządów wegetatywnych worka trzewiowego i tylnej części płaszcza.

•    naczynia tętnicze otwierają się do jamy dała - do balastocdu, tworząc zatoki żyłne w większośd występujące u nasady skrzeL, a częściowo przechodzą w naczynia.włosowate, łączące się w żyły główne, które dochodzą do przedsionków. Krew utleniona płynie ze skrzel do żył, następnie do przedsionków i do komór, dalej z komór do tętnic i zatok żylnych.

•    naczynia tętnicze mają mięśnie, podobnie jak ni-które odcinki żył i mogą się kurczyć. W osoczu krwi rozpuszczona jest hemocjanina.

•    układ wydałniczy występuje w postaci 2 par lejków mctanefiydialnych biorących początek w worku osierdziowym i uchodzącym kanałem wydalniczym w jamie płaszczowej

•    układ rozrodczy - rozdzielnopłciowe. Gonady są nieparzyste i położone w tylnej części worka trzewiowego. Dojrzałe komórki z gonad dostają się do worka osierdziowego z niego do jamy płaszczowej parzystym gonoduktem. Jajowód ma na ścianach zgrubienia z komórkami produkującymi śluz otaczający jaja. W worku trzewiowym występują u samic gruczoły tworzące dodatkowe otoczki jajowe.

« nasieniowód posiada pęcherzyk nasiennym i uchodzi do gruczołu prostaty. Nasieniowód zakończony jest kieszenią Neumana w której formowane są spermaiofory.

•    Zapłodnienie jest wewnętrzne, są one jajorodne, niektóre źyworodne. Jaja gtowonogów są bogate w żółtko zebrane na jednym biegunie. Rozwój pozazarodkowy bcz~stadium larwalnego, u niektórych kałamamic młode osobniki wyglądem zewnętrznym odbiegają od dorosłych. Niektóre samice opiekują się jajami. Ośmiornice oprócz opieki przed drapieżnikami kierują strumień wody na złożone jaja.

łodzik z muszla spiralna zajmująca tylko ostatnia komorę, mątwy z 10 ramionami w tym 1-2 dłuższymi, kałamamice. ośmiornice z 8 równej długości ramionami, kalmary dużych rozmiarów z 2 bardzo dużymi ramionami.

TY?. RAMEENIONOGI - BRACHJPODA

•    bezkręgowce morskie, osiadłe, ciało, objęte oi strony grzbietowej i brzusznej dwudzielną skorupa, zróżnicowaną na fałd okrywający otwór gębowy, dwa ramiona z rzędami orzęsicnych czułków i na klinowaty tułów. Stara grupa (kambr) form kopalnych

ok. 26 000 gatunków, współczesnych ok. 375 gatunków.

•    ramiona są duże, osadzone z przodu ciała po bokach otworu gębowego, a po stronie brzusznej mają liczne orzęsione czułki ułożone w

rzędy pomiędzy którymi biegnie rynienka do otworu gębowego. U części gatunków ramiona mają szkic;et wewnętrzny w postaci osiowej chrząstki. Niektóre natomiast mają wysuwaną cześć ramion ze skorupki Ramiona nie służą do lokomocji, ale do zdobywania pokarmu.    ²

•    układ, pokarmowy składa się z przełyku, jelita środkowego zwanego żołądkiem i jdfa tytnego.^ołądek zawieszony jest na krezkach Grzbietowej i brzusznej.

•    oddychaj ą całą powierzchnią ciała

•    układ krwionośny jest otwarty zbudowany z kurczliwego serca występującego w krezce grzbietowej i z wychodzących do przodu naczyń w tym dochodzących również do ramion

Ifrgfcft- wyfotOGEBE - DE UTER O ST OMi 4

(yp; ttkiriupoie, szczecioszczęki, nirkcczyłko^ce, przedstrunoiwcc, strunowce - Problematyka będzie przerabiana w

letnim

27

1

TYP MSZYWIOŁY-flJ? YOm<

•    bezkręgowce kolonijne, wodne, poszczególne osobniki w koloniach są otoczone szkieletem zewnętrznym, ciało zróżnicowane na część nieruchomą, przyrośniętą do szkieletu i ruchomą wysuwaną, z ruchomym fałdem na górnej powierzchni, zaopatrzonym w rząd orzęsionych czułków.. Ok. 4 000 gatunków wodne, kolonijna.. Kolonie - zoctria mają różne kształty, a osobniki wchodzące w skład kolonii zwane są zooidami. Zooid — inaczej polip okryty jest oskóridem tworzącym jego- szkielet zewnętrzny, ochronny. Polip zbudowany jest -z

•    epistomu (prostomu) - górnej części ciała w postaci płata nakrywającego otwór gębowy,

•    lofofora (mesosomu) - fałdem otaczającym otwór gębowy na kształt podkowy z osadzonym szeregiem czułków (16-116) służących do

naganiania i wychwytywania pokarmu i może być wraz z przednia częścią ciała wsuwany i wysuwany.    __

•    tułów zajmuje dolną część ciała i zawiera narządy wewnętrzne.

•    polipy często połączone są ze sobą otworami,

•    mszywioły nie maja układu oddechowego, krwionośnego, wydalniczego.

•    układ nerwowy składa się ze zwojów mózgowych i pni

•    układ pokarmowy w kształcie litery „u” jes: słabo zróżnicowany ale posiada otwor gębowy, krótka gardziel, przełyk żołądek zagięty pęteikowato w dolnej części z uchyłkiem. Trawienie jest zewnątrzkomórkowe. Mszywioły odżywaiają się drobnymi roślinami i zwierzętami

2

   układ rozrodczy, hermafrodyty, gonady powstają ze skupienia komórek rozrodczych w nabłonku cdomatycznym tułowia. A gamety wypadają do jamy ciała. Zapłodnienie następuje w jamie ciała lub na zewnątrz.

•    rozmnażają się generarywnie, a wegetatywnie przez pączkowanie pojedynczego osobnika założyciela kolonii. W pączku zawiązek układu nerwowego i pokarmowego powstaje z komórek naskórka (eJaodermalnych), a mięśnie i nabłonek celomaryczny z komórek mezodermainych. U słodkowodnych powstają formy przetrwalnikowc pączki zimowe - siatoblasty. Maja duże zdolności do regeneracji przypadkowej (częściowej) oraz fizjologicznej ( zupełnej).