obrazek081

przedzwojowe wychodzą przez otwory mię-dzykręgowe i kończą się w zwojach sympatycznych, położonych po obu stronach kręgosłupa. Zwoje leżące po jednej stronie łączą się ze sobą w pień współczulny, ciągnący się od podstawy czaszki do kości krzyżowej. Włókna pozazwo-jowe, wychodzące ze zwojów pnia, rozchodzą się do narządów trzema drogami:

•    jako samodzielne nerwy,

•    biegną do najbliższej dużej tętnicy i rozgałęziają się, obejmując jej ścianę; powstają w ten sposób sploty sympatyczne tętnicze; oplatają one kolejne, coraz mniejsze rozgałęzienia naczyniowe i tą drogą dochodzą do odległych narządów;

•    włączają się do nerwów rdzeniowych i w ich obrębie podążają do narządów (np. do gruczołów skóry).

Większość włókien układu przywspółczulnęgo

(parasympatycznego) wchodzi w skład nerwów czaszkowych DI, VII, IX i X. Włókna biegnące w obrębie nerwu III zaopatrują m. zwieracz źrenicy i m. rzęskowy oka, natomiast wchodzące w skład nerwów VII i IX pobudzają do wydzielania gruczoły błony śluzowej jamy ustnej i jamy nosowej, gruczoł łzowy oraz ślinianki. Głównym nerwem przywspółczulnym jest nerw błędny (X). Zaopatruje narządy szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej. Narządy miednicy mniejszej otrzymują unerwienie parasympatyczne bezpośrednio z jądra zlokalizowanego w krzyżowych segmentach rdzenia kręgowego.

Obwodowy układ nerwowy

Składa się z nerwów czaszkowych i nerwów rdzeniowych. Wśród nich występują: czysto ruchowe, czysto czuciowe i mieszane, zawierające włókna czuciowe, ruchowe i autonomiczne. Każda część danego nerwu ma swoje jądra w pniu mózgu (nerwy czaszkowe) lub w rdzeniu kręgowym (nerwy rdzeniowe). Zespół ciał komórkowych, złożony z komórek ruchowych, których aksony biegną bezpośrednio do mięśni poprzecznie prążkowanych, nosi nazwę jądra ruchowego. Zespół komórek, do których dochodzą z obwodu włókna czuciowe, nazywa się jądrem czuciowym, natomiast skupienie komórek autonomicznych, wysyłających włókna na obwód, najpierw do zwojów, a następnie do mięśni gładkich, gruczołów i mięśnia sercowego, to jądra autonomiczne (przywspółczulne lub współczulne).

Skupiska ciał komórkowych poza ośrodkowym układem nerwowym (na obwodzie) noszą nazwę zwojów nerwowych. Występują one w przebiegu nerwów autonomicznych i nerwów czuciowych.

Nerwy rdzeniowe

Wychodzą z każdego segmentu rdzenia kręgowego, łącznie w liczbie 31 par: 8 par nerwów szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i jedna para nerwów guzicznych.

Budowa nerwu rdzeniowego

Każdy nerw rdzeniowy powstaje z połączenia korzenia przedniego (brzusznego) i tylnego (grzbietowego). Korzeń brzuszny tworzą wypustki komórek rogów przednich (jądra ruchowe), a korzeń tylny - włókna czuciowe, biegnące od receptorów, poprzez zwój rdzeniowy, do rdzenia kręgowego. Jeszcze w kanale kręgowym obydwa korzenie łączą się w mieszany nerw rdzeniowy, który po przejściu przez otwór międzykręgowy, dzieli się na grubszą gałąź przednią i cieńszą - tylną. Gałęzie tylne unerwiają skórę i mięśnie głębokie grzbietu. Gałęzie przednie przeznaczone są dla szyi, ścian klatki piersiowej i jamy brzusznej oraz kończyn górnych i dolnych.

Gałęzie przednie (brzuszne) nerwów rdzeniowych tworzą cztery sploty: szyjny, ramienny, lędźwiowy i krzyżowy.

Splot szyjny (plezus cewicaliś)

Powstaje z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych, od C-l do C-4. Leży w okolicy bocznej szyi, przy kręgosłupie, na mięśniach głębokich, pokryty przez mięsień mostkowo-obojczyko-wo-sutkowy. Wychodzą z niego gałęzie czuciowe i ruchowe. Gałęzie czuciowe służą do uner-

, ^r~, '■ ^: ^ Obwodowy uktaęl nerwowy ■;

wienia skóry szyi i przylegających części głowy (n. potyliczny mniejszy, n. uszny wielki, n. poprzeczny szyi i nn. nadobojczykowe). Najważniejszą gałęzią ruchową splotu szyjnego jest nerw przeponowy. Pozostałe gałęzie ruchowe przeznaczone są dla mięśni szyi.

Splot ramienny (plexus brachialis)

Powstaje z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych, od C-5 do Th-1. Składa się z dwóch części, nadobojczykowej i podobojczykowej. Część nadobojczykowa leży pomiędzy mięśniami głębokimi szyi, w dole nadobojczykowym, a część podobojczykowa jest zlokalizowana w dole pachowym.

Z gałęzi wchodzących w skład splotu ramien-nego powstają najpierw trzy pnie: górny, środkowy i dolny. Każdy z nich dzieli się na gałąź przednią i tylną. Z połączenia gałęzi przednich poszczególnych pni tworzą się pęczki: boczny i przyśrodkowy, a z gałęzi tylnych - pęczek tylny. Wymienione pęczki razem z tętnicą i żyłą pachową, leżą w dole pachowym. Gałęzie splotu ramiennego dzielą się na długie i krótkie. Gałęzie długie są przedłużeniem pęczków i służą do unerwienia kończyny górnej. Gałęzie krótkie odchodzą z różnych części splotu i przeznaczone są dla mięśni obręczy kończyny górnej, powierzchownych mięśni klatki piersiowej i powierzchownych mięśni grzbietu.

Gałęzie długie splotu ramiennego

Nerw mięśniowo-skórny (n. musculocutaneus) Powstaje z pęczka bocznego splotu ramiennego. Wchodzi między mięśnie grupy przedniej ramienia, które unerwia, i przedłuża się na przedramię jako nerw skórny przedramienia boczny.

Nerw pośrodkowy (n. medianus)

Zaopatruje mięśnie strony przedniej przedramienia oraz mięśnie i skórę ręki, Bierze początek od dwóch korzeni, pochodzących z pęczka bocznego i przyśrodkowego splotu. Na ramieniu przebiega w bruździe pod przyśrodkowym brzegiem mięśnia dwugłowego, razem z tętnicą ramienną i żyłami towarzyszącymi tworząc pęczek nerwowo-naczyniowy. Następnie przez dół łokciowy przechodzi na przedramię, gdzie układa się w linii środkowej, pomiędzy warstwą powierzchowną i głęboką mięśni grupy przedniej. Unerwia mięśnie tej grupy, z wyjątkiem m. zginacza nadgarstka łokciowego i łokciowej strony m. zginacza palców głębokiego. Na dłoń przechodzi przez kanał nadgarstka, gdzie leży razem ze ścięgnami mięśni zginaczy palców. Unerwia mięśnie kłębu kciuka i skórę strony dłoniowej nadgarstka, śródręcza i palców od strony promieniowej.

Nerw łokciowy (n. ulnaris)

Służy do unerwienia mięśni i skóry ręki. Powstaje z pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego. Na ramieniu biegnie początkowo razem z n. pośrodkowym, t. ramienną i żyłami głębokimi, a następnie przemieszcza się na stronę przyśrodkową i układa w bruździe nerwu łokciowego, na nadkłykciu przyśrodkowym kości ramiennej. Stąd przechodzi na przedramię, gdzie w towarzystwie t. łokciowej przebiega pod m. zginaczem nadgarstka łokciowym, który unerwia. Ponadto na przedramieniu oddaje gałąź dla części łokciowej m. zginacza palców głębokiego. W okolicy stawu promienio-wo-nadgarstkowego omawiany nerw dzieli się na gałąź dłoniową i grzbietową. Unerwiają one mięśnie i skórę ręki od strony łokciowej.

Nerw promieniowy («. radialis)

Zaopatruje mięśnie i skórę tylnej strony kończyny górnej. Jest przedłużeniem pęczka tylnego splotu ramiennego. Na ramieniu biegnie w bruździe nerwu promieniowego, pomiędzy głowami m. trójgłowego, które unerwia. Po drodze oddaje gałęzie czuciowe dla skóry strony tylnej ramienia i przedramienia. W okolicy łokcia dzieli się na gałąź głęboką i powierzchowną. Gałąź głęboka unerwia mięśnie grupy tylnej i bocznej przedramienia. Gałąź powierzchowna, czuciowa, przeznaczona jest dla skóry grzbietu ręki. Biegnie ona, w towarzystwie tętnicy promieniowej, po stronie bocznej przedramienia, pod m. ramienno-promieniowym. Następnie przechodzi na grzbiet ręki, gdzie unerwia skórę okolicy nadgarstka, śródręcza i palców od strony promieniowej.

Nerw skórny ramienia przyśrodkowy i nerw skórny przedramienia przyśrodkowy powstają z pęczka przyśrodkowego. Unerwiają skórę okolicy przyśrodkowej ramienia i przedramienia.

133