7648595016

134 SPRAWOZDANIE Z RUCHU RELIGIJNEGO,

przez Eo^a. Otóż obie te powieści kończą się w absolutnie ten sani sposób: odmówieniem pierwszych wyrazów modlitwy Pańskiej. Czy to tylko prosty przypadek? Na wystawne obrazów największy zachwyt obudziły: obraz Dagnan-Bouveret’a Les Bretomies cm pardon i obraz VAngdus Millet’a. Znawcy nie mogli tego entuzyazmu tłumów dostatecznie zrozumieć; widzieli i tłó mac żyli, że wiele innych obrazów posiada te sanie, jeśli jeszcze nie wyższe zalety. Bo też na Bumy nie tyle działały zewnętrzne przymioty, koloryt, harmonia barw i tonów, ile religijna myśl, przebijająca z tych obrazów; ile wierne odzwierciedlenie religijnego wzruszenia w duszach prostych...

„Ale i wszędzie gdzieindziej na podobne napotykamy objawy. Jeśli zstąpimy w głąb narodu, spotkamy się wszędzie z tą samą, jasną wmlą ludu: Nie chcemy antyreligijnej kampa-

1111 . . .

■ Doświadczenie okazało, że lud nie chce, aby mu zmieniano niejako duszę, która go ożywia, stawiając w każdej wiosce szkołę na miejscu kościoła. Poniew^raż zaś naród cały w próżni pozostać nie może i ponieważ prawodawstwo zdążające jedynie do zgwałcenia i stłumienia pewnej moralnej zasady jest nonsensem i chimerą, jeżeli nie jest w stanie zapewnić zwycięstwa zasadzie przeciwnej, przeto o środkach poło-

r

wicznych, o kompromisach nie ma tu co myśleć. Środki te upokarzają państwo, bo je ośmieszają. Przemawia ono, wszystko razem streszczając, do duchowieństwa w następujący, bła-zeński sposób:    „Ustanawiam was i płacę, abyście wykładali

pewne nauki, uznane za korzystne dla całego kraju. Ponieważ j e d n ak c z uj ę nie wyp o wie d z i a ny wstręt d o ty ch n auk; ponieważ pragnę podkopywać je i zwalczać, przeto zabiorę wam pensyę, jeśli-poważycie się wystąpić choćby z jednem słowem w^r chwilach decydujących, t. j. wtedy właśnie, kiedy chcąc sobie uczciwie na dawane wam pieniądze zarobić, powinniście z całym naciskiem owieczkom waszym przypomnieć, że wyznawanie pewnej nauki pociąga za sobą praktyczny obowiązek kierowania się w życiu tą nauką^w.—Nauka religii postawiona w jednym rzędzie z nauką na fortepianie, którą wolno pobierać jeśli kto sobie tego życzy, i od innych zajęć trochę mu czasu