CCF20100225005

38 Urszula Żydek-Bednarcz

przez Ophrah kończą się niepowodzeniem. Przede wszystkim rolę główn odgrywa funkcja fatyczna (znaki niewerbalne potwierdzają ją). Werbalni uczestnicy spotkania potwierdzają stwierdzenia gospodyni. Podporządko wują się stosowanym przez Ophrah strategiom językowym. Ale w pewny momencie strategie językowe stosowane przez gospodynię programu przechodzą w manipulację. Dotyczą one Kenyany, która nie poddaje się gra Ophrah i ma swoje zdanie. Uzasadnia je, stosując różne argumentacje. Ni zgadza się również z zaproszonym ekspertem i zostaje arbitralnie wyłączona z dyskusji, bez prawa zabierania głosu (Wilk 2000, s. 93). Innymi słowy - nie poddaje się: najpierw strategiom, a potem - jednak manipulacjom -i w rezultacie dziewczyna zostaje ukarana (nie dopuszcza się jej do głosu) W wypadku programu talk show widzimy wyraźnie, że reguły przyjmowania głosu są unieważnione. To Ophrah decyduje - kto ma mówić. Mów tylko ten, który w warstwie werbalnej wypełnia jej scenariusz i jej strategie Z ról językowych realizują się tylko trzy: ODPOWIADANIE, STWIERDZENIA I ZGODA. Apel i elokucja są wykorzystywane na poziomie wypowiedzi. Warto zwrócić uwagę na formę rozkaźnikową: wstań, powiedz, częste powtórzenia: wziąć na kredyt, wydajesz więcej niż masz.. ■ ■ Uwiarygodnienie głównej linii rozumowania następuje w postaci wypowiedzi eksperta, który dokładnie powtarza to, co Ophrah. W programie mamy więc postacie, które objaśniają, potwierdzają, ale nie stosują żadnej argumentacj i perswazji. Gdzie jest więc manipulacja? Widziałabym ją w realizacji dzia łań językowych Ophrah i eksperta realizujących tylko jeden cel i ocenę - nie wolno nadużywać płacenia kartą kredytową i nie wolno robić długów. Nic ma jednak spojrzenia na problem z innej strony, tak jak to proponuje Ken yana. Wyłącza się tę osobę z audycji. Scenariusz talk show pomyślany jesl jako wykorzystanie działań do przekonania i pozyskania osób. Oczywiści cel jest zaszczytny, ale w trakcie audycji uwidoczniły się problemy psych* logiczne i społeczne osób z długami. Jak im pomóc, co zrobić - tego ni uwzględniono. Manipulacja spowodowała oceny z podziałem na „białe i czarne”. I to było głównym zamierzeniem realizatorów. Zastosowane techniki| manipulacyjne mieszają się ze strategiami językowymi i pozajęzykowymi. Trudno tu ustalić granicę, kiedy kończy się strategia, a zaczyna manipulacja

< liiuiges in Cominunicative Behaviours and the Problem of Strategy and

Manipulation

Summary

Hic object of the analysis is to seek the effects of discourse strategy and manipula-łlim in the talk show television programmes. The participants in the talk show use lan-|umi'c and act through language. The behaviours of the speaker and the recipient on TV pfourammes determine not only communication but also navigation, that is steering t iiiiimunication towards such elements as are the most desirable on the show.

Changes in communicative behaviours determined by television space create large hmin for manipulation, a distinct boundary between a verbal strategy employed by the *|tfitker (sender) and manipulation being difficult to establish. We can rather speak ulinilt the degree of manipulation, with verbal strategies being a possible constituent of mimipulations but not always causing them. The paper reviews definitions of manipula-IIiiii and establishes that the necessary condition for manipulation is: to hide intentions mul use selected linguistic nteans and appropriate techniques, treat verbal behaviours of ftlocted persons to implement one’s own ends, e.g. those included in the screenplay of

*    irlcvision programme, to make use of verbal behaviour to convince and win support uf nlher people, e.g. in a political campaign, TV commercial or a talk show. Manipula-llotl is not a uniform formation but a variant one. The analysis proved that manipulation Iii ii laik show programme produced black-and-white evaluations. That was exactly what ilu programme producers intended. The manipulation techniąues employed are mixed willi linguistic and non-linguistic strategies, therefore it is difficult to establish a border-liiu between where a strategy ends and manipulation begins.

Literatura

lUumanZ. (1994): Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa.

Mrnlczyk J. (1999): O językowych zwyczajach polskiej reklamy, [w:] W. Pisarek (red.), Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie stuleci, Warszawa.

Ililliler K. (1982): Sprachtheorie, Stuttgart. (Przedruk wydania z 1934 r.)

Cdlsamiglia H., Cots J. M., Lorda C. (1995): Communicative Strategies and Socio-Cultural Identities in Talk Shows, Pragmatics: Quarterly Publication of the International Pragmatics Association, vol. 5, nr 3.

I nucault M. (1977): Archeologia wiedzy. Warszawa.

tiodzic W. (1999): Polski „talk" i amerykański „show", [w:] tegoż. Telewizja jako kultura, Kraków.

•    liilich E., Raible W. (1977): Linguistische Textmodelle, Grundlagen und Móglichkei-

ten, Munchen.

lukobson R. (1989): W poszukiwaniu istoty języka, M. R. Mayneowa (red.), cz. 2, Warszawa.

I angham D. (1994): The Common Place MOO. Orality and Literacy in Virtual Reality, http: //metalab. unc. edu/cmc/mag/1994/jul/moo. html