CCF20100225001

30 Urszula Żydek-Bednarczuk

2.    W miejsce sprzężonego układu nadawczo-odbiorczego mamy głównie nadawców, którzy nie komunikują, ale raczej nawigują, poszukując warunków i możliwości do realizacji własnych celów.

3.    Nadawca, zgodnie z terminologią Baumanna (1999) jest więc turystą, podróżnikiem, graczem i żebrakiem.

4.    Dialogowość wynikająca z układu komunikacyjnego zmieniła się w szerokie partie monologowe z narracjami i opisami.

5.    Podstawą układu komunikacyjnego staje się interakcyjność, zatracanie podmiotowości i tożsamości.

6.    Tekst // dyskurs - efekt komunikacji - uwikłany jest w szereg elementów wynikających z czasu i przestrzeni, w rezultacie nie powstaje on w naturalnych warunkach porozumiewania się, np. rozmowa potoczna, ale otoczony jest określoną przestrzenią, która dyktuje warunki powstania tekstu.

7.    O powstaniu tekstu decydują strategie językowe i pozajęzykowe podejmowane w określonej przestrzeni, np. medialnej.

8.    Zmiany w komunikacji językowej sprzyjają wykorzystaniu manipulacji tekstowej, przy czym dość trudno jednoznacznie orzec, co jest strategią językową, a co czystą manipulacją, np. w programie telewizyjnym typu talk show.

Rozważania o komunikacji w mediach wobec zmian kulturowych i społecznych nieodłącznie prowadzą do rewizji dotychczasowych modeli komunikacji i przystosowania ich do przestrzeni telewizyjnej. Procesy komunikacji - ich pojawienie się, przebieg i efekt są wielorako zdeterminowane zarówno przez czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne.

Porozumiewanie się za pomocą mediów elektronicznych, a szczególnie w telewizji, wymaga określenia społecznie zdefiniowanego adresata przekazów telewizyjnych. W nowym środowisku audiowizualnym rolę konstytuującą i definiującą zarazem odgrywa język i strategie językowe. Strategie językowe to działania nadawcy z określoną intencją na odbiorców. Wynikają one z obcowania ze sobą respondentów oraz z innowacyjnego i kreacyjnego wykorzystania języka mówionego i pisanego. Ważną rolę pełnią tutaj wskaźniki pozajęzykowe, informacje kontekstualne oraz rodzaje gier, jakie toczą się między, np. redaktorami, zaproszonymi gośćmi w studiu a telewidzami.

Przedmiotem analizy jest poszukiwanie efektów strategii językowej i manipulacji w programach telewizyjnych typu talk show. Na naszych oczach toczy się dyskurs strategicznie przygotowany przez redaktorów. Dodatko-wu. np. w talk show pojawiają się na dole ekranu teksty e-mailowej poczty dotyczące tematu poruszanego w programie. Cały dyskurs jest wynikiem aktywności nadawczo-odbiorczej. Język i jego strategie w decydującym stopniu wyznaczają horyzonty aktywności uczestników komunikacji. To one meszcie zakreślają w przestrzeni telewizyjnej przestrzeń językową wypełnioną dyskursem (Wilk 2000, s. 82). Uczestnicy talk show posługują się jtjy.ykiem i działają poprzez język. Zachowanie nadawców i odbiorców w pro-Itratnie telewizyjnym decyduje nie tylko o komunikowaniu, ale o nawigowaniu, czyli nakierowaniu komunikacji na takie elementy, które są najbardziej w audycji pożądane. Aby spełnić ten wymóg, stosuje się właśnie inter-iiklywne strategie werbalne. Interaktywne strategie werbalne posługują się argumentacją, perswazją, lecz są również wykorzystywane do manipulacji. I imgham (1994) twierdzi, że „proces strukturyzowania nowego środowi-•.ku, w którym uczestnicy manipulują obiektami i postaciami, przyczynia ulę do powstania nowej struktury społecznej, którą można zrozumieć wtedy, gdy odniesiemy ją do ludzkich pragnień lokowanych w świecie codziennych doświadczeń cyberprzestrzeni”.

W języku przestrzeni telewizyjnej należy zwrócić uwagę na konstytutywne elementy podmiotowości przekazów werbalnych. Podmiot ma swoją pozycję „wewnątrz obszaru” utworzonego przez skończony zbiór wypowiedzi (Foucault 1977, s. 124). Jeżeli podmiot jest zlokalizowany w zda-i/.eniu wypowiedzeniowym, a zatem jest zdeterminowany przez operacje wypowiedzeniowe, to siłą rzeczy podmiot wypowiedzi - aktor zdarzeń językowych nie tylko jest podmiotem gramatycznym i wypowiadającym się, jest też instancją, która nieustannie tworzy się na naszych oczach (Foucault 1977, s. 125-126, Wilk 2000, s. 85).

Zmiany w zachowaniach komunikacyjnych warunkowane przestrzenią telewizyjną stwarzają duże pole do manipulacji, przy czym między podejmowaną przez nadawcę strategią językową a manipulacją trudno ustalić ostrą granicę. Możemy raczej mówić o stopniu manipulacji, przy czym strategie językowe mogą być składnikiem manipulacji, ale nie zawsze je powodować.

Podstawą analizy są programy telewizyjne talk show wyemitowane w telewizji. Teksty // dyskursy programu badam jako teksty otwarte (brak pełnej kompozycji). Mają one czasem charakter dygresyjny, ale też argumen-tacyjno-perswazyjny. Poprzez analizę, a raczej interpretację talk show na poziomie organizacji językowo-komunikacyjnej postaram się udowodnić,