74435 P1140706

znajduje się niewielkie Jezioro Gocanowskie. Po stronie zachodniej na odciak ^ ®^tfn ciągnie się rynna między Kruszwicą a wsią Su ko wy, wykorzystar-przez rzeczkę Smiernie (ryc. 1 >.

Reasumując stwierdzamy, iż zasadniczym rysem morfologicznym ja opadająca terasami ku rynnie goplańskiej rozcięta przez nią morena dem Najmzsza terasa (zalewowa) sięga wysokości 80 m npm. i stanowi równocześnie górną krawędź rynny goplańskiej oraz pradoliny Bachorzy. Obejmuj I ⁰⁰³ znaczne tereny po obu stronach jeziora, a jej powierzchnia łącznie a I znajdującą się na tym poziomie pradoliną Bachorzy zajmuje obszar około I 1S km-. Szerokość terasy jest bardzo zróżnicowana. Najmniejsza jest w Lagm- I nikach, w rejonie stan. Ł_-1 (strzelnica) oraz w ICruszwicy po obu stronach I jeziora, w rejonie stan. K-6 (kolegiataj, gdzie nie przekracza szerokości 5a I Największa, osiągająca 1000 m szerokości, występuje w miejscach, w któryś * dochodzą do niej dolinki mniejszych lub większych cieków. Na północ od Kruszwicy łączy się ona z rozległą doliną Bachorzy, znajdującą przedłużać po zachodniej stronie jeziora i połączoną z doliną. Śmierni. Między Giżewca i Racicami charakteryzuje się dość rozległym obniżeniem, którego przed*-•Bemem po wschodniej stronie jeziora jest dawna, nieistniejąca już, odnop Oopła. łącząca się przez jezioro Tryszczyn z pradoliną Bachorzy. Term środkowa sięgająca wysokości 83 m npm. po wschodniej stronie jezion zajmuje rozległy obszar „wyspowy” między północną częścią Gopła i jezion Tryszczyn oraz obniżeniem ciągnącym się od jego południowych krańce* w kierunku Goca nowa i schodzącym w tym miejscu do Gopła. Po zachodniej stronie Gopła terasa środkowa jest najbardziej wykształcona mięto Kruszwicą i Łagiewnikami, gdzie jej szerokość przekracza 1,5 km oraz w rejon Racic, gdzie miejscami ma do 2,5 km szerokości. Terasa górna, sięgająca wysokości 90 m npm., zajmuje rozległy obszar, występując w badanym mikro-regionie wyłącznie po zachodniej stronie Gopła. Najszersza jest ona miedz;, f agiewnikami i Polanowicami; rozcięta na dwie części doliną Śmierni osiąc tu szerokość ponad 4 km. Strefa wysoczyznowa powyżej 90 m npm. zaznacz się wyraźnie po zachodniej stronie Gopła. Maksymalną wysokość poa*. lOO m. npm. osiąga w rejonie wsi Suk owy. skąd bierze początek Śmie®

STOSUNKI HYDROGRAFICZNE I KLIMATYCZNE

Z opisaną sytuacją geomorfologiczną ścisły związek, wykazuje hydrom* badanego terenu. Najważniejszy' element stanowi tu jezioro Gopło, h* wraz z innymi jeziorami znajdującymi się w pobliżu, łączy Pr ad olać Toruńsko-Eberswaldzką z Pradoliną Warszawsko-Berlińską. Powerach® zlewni Gopła zarówno po jego stronie zachodniej, jak i wschodniej, nachjia aę łagodnie w kierunku południkowo przebiegającej rynny tego jeziora, pr® którą płynie Noc, tj_ Noteć wschodnia. Nachylenie zlewali ukierunkow®

—^ oowierzchniowych. a ich cechą charakterystyczną są miko* _--—---- —_- - -« •—_— ■—— — ..■—_;__rJvnacvch ^v .

»ielu odcinkach, położone są w plejstoceńskich dolinach i rynnach. Występu-jica » podłożu glina morenowa stanowi pierwszy, górny poziom wodonośny. t którym gromadzą się wody opadowe, występujące na powierzchnię a charakterze źródeł, zwłaszcza na brzegach jeziora oraz w zagłębieniach innych dolin. Poziom wody gruntowej oraz jej obecność uzależnione są od lokalnych warunków położenia i kształtu powierzchni zalegającej w podłożu piny. Proces przesiąkania i spływu wody gruntowej po glinie morenowej odbywa się wolno, dlatego reżym wodny tego obszaru odznacza się równowagą istałością (W. Mrózek 1965, s. 38-57).

Współczesne stosunki wodne w małym stopniu odpowiadają stosunkom nudnym w interesującym nas odcinku pradziejów. Dotyczy to nie tylko mełkości samego jeziora, ale również rozmieszczenia bagien i łąk. Prowadzone od wielu lat na dużą skalę melioracje, trwające aż do chwili obecnej, spowodowały duże zmiany w sieci wód powierzchniowych. Dawna ich ożywiona działalność straciła na sile również w wyniku zachodzących auan klimatycznych i młodych ruchów tektonicznych (W. Mrózek 1965, s, 41). Trudno dzisiaj odróżnić dawne naturalne strugi od starych rowów, powstałych w wyniku dawno przeprowadzonych melioracji. Większe z nich sytuowano ■prawdzie w miejscu dawnych naturalnych strug, ich przebieg został jednak niekiedy dość znacznie zmieniony. W wyniku ostatnio prowadzonych melioracji nawet duże cieki zostały puszczone podziemnymi kanałami, a krajobraz 02 widu odcinkach uległ istotnym zmianom. Dotyczy to zwłaszcza rzeki Śmkrni interesującej nas tutaj ze względu na ujawnione wzdłuż jej brzegów stanowiska kultury łużyckiej. Znacznym zmianom podlegało jezioro Gopio. którego zasięg w różnych okresach kształtował się odmiennie (W. Mrózek 1965, s. 27-29).

Nas interesować będzie jego zasięg w I tysiącleciu p.n.e.. zwłaszcza ■ drugiej jego połowie. W wyniku przeprowadzonych badań hydrologicznych i gleboznawczych, na które nie bez wpływu pozostały ustalenia prowadzone przy okazji badań archeologicznych, stwierdzono, że różnice poziomu lustra •ody w tym okresie wahały się w granicach 77.0-83,5 m npm. (K. Skarżyńska 1967. s. 12-13, ryc. 3). Powyższe dane udało się zweryfikować dzięki powtórnej analizie wyników badań Z. Zakrzewskiego (1925. s. 182-183. 186-188) i R. Jakimowicza (1952, s. 105-111), dotyczących grodu na Ostrowie Rzępowskim oraz dzięki nowym badaniom przeprowadzonym na osadzie w Kruszwicy (stan. K-2/4). Otóż. zgodnie z tym co sugerował już Z. Zakrzewski, rzędna zwierciadła wody w okresie istnienia grodu była znacznie wyższa od obecnej i wynosiła około 79.50 m npm. Na tym poziomie znajdował się falochron grodu. Uwzględniając zatem minimalną 0.5 m tolerancję na okresowe zmiany związane z wiosennymi przyborami wód. można przypuszczać, ze poziom wody w jeziorze w okresie halsztackim kształtował się na wysokości 79.50-80,00 m npm. Pozostałości odkrytych osad w ani jednym przypadku

znajdowały się poniżej tego poziomu. Dawniejsze ustalenia S. Kozierow-•kiego (1922, s. 5). którego zdaniem w ar st wica 80 m npm. stanowi granicę tor-