74368 symbol047

94

W KPL dominuje lokalizacja po północnej stronie wód; natomiast w KAK po stronie zachodniej (wykr.7 a, b). W kulturze łużyckiej III-V OEB preferowano brzegi południowe (wykr. 7 c), zaś w okresie halsztackim wzrasta frekwencja cmentarzysk na wschód od środowisk akwatycznych (wykr. 7 d). W celu przybliżenia istoty owych zmian, powrócimy do wcześniejszego rozróżnienia położeń nadrzecznych i nadjeziornych (tab. 11, wykr. 6).

Tabela 13. Położenie cmentarzysk nadrzecznych

Brzeg	KPL		KAK		Kultura łużycka
					EB		Ha C-D
	Ilość	%	Ilość	%	Ilość	%	Ilość	%
N	3	60	3	60	5	15	3	21
W	1	20	1	20	5	15	2	14
S	0	0	1	20	16	50	4	28
E	1	20	0	0	6	20	5	36

Tabela 14. Położenie cmentarzysk nadjeziornych

Brzeg	KPL		KAK		Kultura łużycka
					EB		Ha C-D
	Ilość	%	Ilość	%	Ilość	%	Ilość	%
N	4	40	0	0	7	44	0	-
W	2	20	4	66	3	19	1	-
S	1	10	1	17	2	13	0	-
E	4	30	1	17	4	25	2	-

Z tabel 13 i 14 odczytujemy, iż zespoły grobowe KPL i KAK lokowane były głównie na północ lub zachód, zarówno od rzek, jafc i jezior. Specyfika k. łużyckiej sprowadza się do preferowania południowych oraz wschodnich brzegów rzek, przy stosunkowo nie' zmienionym obieraniu północnej strony jezior pod cmentarzyska-Opozycyjność kierunków N-W (KPL, KAK) oraz S-E (III-V OEB, Ha) związana jest przede wszystkim z odmiennym w kulturze łużyckiej | waloryzowaniem wód płynących.

Pojęcia geograficzne nabierają określonych znaczeń, po przetransponowaniu na język symboliki indoeuropejskiej. Fenomen mitycznego południa (S) oraz wschodu (E) określany był zasadą pozytywną - męską, redundantną np. do Ognia i Słońca. Fenomen północy (N) oraz zachodu (W) wiązał się natomiast z zasadą negatywną - żeńską, kompatybilną np. z Wodą i Księżycem (Miele-tyftski 1981, 288).

Istota aspektu tanatologicznego sacrum akwatycznego tkwi jednakże ponad owymi zmiennymi idiomami kulturowymi. Pełni ona bowiem rolę mediatora pomiędzy krainą żywych a zmarłych (np. Gieysztor 1982, 219; Gąssowski 1978, 158). Potwierdzenie owej tezy zyskujemy dzięki porównaniu ukierunkowania grobów z położeniem ich wobec wody w KPL, KAK (tab. 15) oraz epokach metali.

Tabela 15. Położenie grobowców KPL i KAK wobec wody

Kultura	Stanowisko	Oś grobu	Strona środowiska akwatycznego
KPL	Czarnocice	WE	E
	Faliszewo	NS	N
	Gaj	WE	W
	Leśniczówka	WE	S
	Rogalki	WE	E
	Rybno	WE	N
	Rzeszynek	WE	W
	Sarnowo	WE	W
	Świerczynek	SE-NW	E
	Tymień	WE	N
	Wietrzychowice	NS	N
KAK	Gaj	WE	W
	Potyry	WE	W
	Sikórz	NS	N
	Smoszewo	WE	W

Pośród cytowanych, niżowych grobowców KPL i KAK (tab. 15), za wyjątkiem dwóch przypadków (Leśniczówka, Tymień) woda znajdowała się na przedłużeniu ich osi (podstawa - wierzchołek) lub,