38 39 (12)

(^wolennicy stosowania pojęcia syndromu W) praktyce klinicznej (przec^wizystkim neurolodzy kliniczni), doskonale znając z praktyki wszystkie charakterystyki podejścia syndromologicznego, zgodzili się nawet z etykietą fikcji, ale tym niemniej podkreślili właściwe dla nauk klinicznych względy praktyczne, a więc: konieczność posługiwania się pewnymi ramami organizacyjnymi, umożliwiającymi poruszanie się w morzu faktów klinicznych i syntetyczne ich prezentowanie, komunikowanie się specjalistów z różnych dziedzin i efektywność podejmowania decyzji na rzecz pacjenta. Z kolei neuropsychologowie kliniczni (np. Goodglass, 1993; Walsh, 1994) zwracają uwagę, iż zmienność syndromów afazji we wszystkich zakresach akcentowanych przez neuropsychólogów o orientacji poznawczej jest wyrazem właściwej dla populacji zmienności w zakresie mózgowej organizacji wyższych funkcji psychicznych, w tym również językowych. Syndrom afazji obejmuje zarówno zjawiska podlegające interpretacji lingwistycznej, jak i pozalingwistycznej. Abstrahowanie od tej drugiej kategorii zjawisk pozwala powątpiewać w możliwość opracowania nowej taksonomii afazji, która nie byłaby swoistą kolekcją unikalnych studiów przypadku, których charakterystyki nie przystają do bogactwa objawów spotykanych w klinice (co zarzucono przedstawicielom neuropsychologii poznawczej). Wobec rozbieżności poglądów na temat syndromu afazji

Goodglass (1993) proponuje alternatywne podejście do- zagadnień diagniozy na użytek praktyki klinicznej. Opowiada się za opisem wzorców afazji, uwzględniających związki objawów wspólnych dla większości taksonomii afazji. Opis ten ujmuje w formie drzewka decyzyjnego, zawierającego najbardziej wyraziste i diagnostycznie znaczące opozycje zachowania pacjentów^ha przykład z jednej strony wyróżnia zaburzenia mowy ekspresyjnej z towarzyszącymi lub nie zaburzeniami w pisaniu lub czytaniu, a z drugiej "czyste" zaburzenia w obrębie jednej modalności, dotyczące czystej niemoty (afemii), czystej głuchoty słów, czystej ślepoty słów i czystej agrafii.

Na kolejnym poziomie różnicowania, w obrębie pierwszej z wymienionych kategorii, wyróżnia wzorzec mowy ekspresyjnej z zachowaną płynnością, wzorzec z płynnością zaburzoną oraz wzorzec mieszany lub trudny do klasyfikacji. Kolejny poziom analizy, na przykład w odniesieniu do wzorca płynnej mowy ekspresyjnej, dotyczy występowania lub niewystępowania parafazji, anomii, powtórzeń itd.

Opis zaburzeń proponuje Goodglass uzupełnić skalą ich głębokoś Uważa, że klinicyści z doświadczeniem w identyfikowaniu i ocenie f szczególnych objawów nie powinni mieć trudności zarówno w r< poznawaniu faktów klinicznych prototypowych dla afazji jak i z [ graniczą afazji i innych zaburzeń.

Podstawowym wymaganiem w omawianym podejściu skoncentrowanym na symptomatologii afazji jest umiejętność identyfikacji objawów, a z nią wiąże się rozeznanie w repertuarze metod diagnostycznych.    I

Metody diagnozy afazji

Z mnogością poglądów na temat afazji, na jej naturę i taksonomię współwystępuje równie bogata propozycja metod diagnostycznych. Ze względu na dostępną w języku polskim literaturę przedmiotu (Maru-szewski, 1966; Przesmyka-Kamińska, 1980; Klimkowski i Herzyk, 1987; Herzyk, 1992) jak również ograniczone ramy publikacji, niniejsza wypowiedź zostanie ograniczona do omówienia/stosunku klinicz"-eksperymentalnego w formie opracowanej przez Aleksandra Łurię c psychometrycznego ilustrowanego przez Bostoński Test do Diagn Afazji.

Poglądy kliniczno-eksperymentalne wg Aleksandra Łurii

Zgodnie ze specyficznym dla A.Łurii wiązaniem czynników nie-lingwistycznych i lingwistycznych, w neuropsychologicznym badaniu diagnostycznym w schemacie tegoż badania znajduje się szereg postulatów i kategorii (Łuria, 1996).

Autor uważa, iż celem badania neuropsychologicznego jest opis zaburzeń wyższych funkcji psychicznych i wyodrębnienie czynników warunkujących te zaburzenia (s.1).

wania rozmowy z pacjentem i badania kliniczno-eksperymentalnego poszczególnych funkcji.

Proponuje rozpoczęcie badania od dokładnej analizy informacji z historii choroby pacjenta i z badania neurologicznego w celu zaplano-

W opublikowanym schemacie badania Łuria wyróżnia: dane pochodzące z historii choroby (cz.l), ogólną charakterystykę pacjenta (II), badanie uwagi (III), reakcji emocjonalnych (IV), gnozji wzrokowej i wzrokowo-przestrzennej (V), gnozji somato-sensorycznej (VI), gnozji

39