38

ją nowa, właściwa klasa, była ekstremalnym przykładem pojmowania polityki jako gry o sumie zerowej.

Paradoksalnie, konfliktowe pojmowanie społeczeństwa możną dostrzec w podstawach popularnej w wysoko rozwiniętych krajach Zachodu „ideologii” politycznej poprawności. I tutaj u podłożą procesów społecznych dostrzega się walkę i sprzeczność, ale j^ nie walkę klas - ta wraz z upowszechniającym się względny^ dobrobytem straciła na znaczeniu - ale walkę płci, walkę ra^ czy nawet walkę gatunków¹. Grupy zdominowane zyskują aa’ moświadomość dzięki ideologii politycznej poprawności i przyślę, pują do walki o władzę, w której zwycięstwo można osiągnąć tylko przez pokonanie broniących status quo grup uprzywilejo. wanych. W nąjbardziej radykalnych poglądach nie widać możli. wośd ostatecznego wyzwolenia bez pełnej eliminacji sprawujących dotychczas zwierzchnictwo (rasy białej, mężczyzn etc.)². Jak zwracałem uwagę na początku rozdziału, rozróżnienie analogii polityki do gry scenicznej lub lywalizacyjnej ma charakter idealny, stąd w każdym systemie dostrzec można pewne przejawy życia społecznego, dające opisać się lepiej w innej niż dominująca interpretaęji polityki jako gry.

W podejściu konfliktowym kładzie się nacisk na analizę postaw i zachowań politycznych w kontekście zmiany, przyjmując, że f dążenie do niej jest podstawowym prawem ludzkiego życia. W j każdym społeczeństwie istnieją określone typy zmian politycznych, stanowiące reakcje na zróżnicowane warunki działań politycznych³.

Jeśli przyjmiemy założenie, iż mechanizmem kształtującym życie społeczne i siłą napędową procesów historycznych jest konflikt, to musimy uznać politykę za sferę walki i przymusu. Rywalizacja nie jest zatem wypaczeniem stosunków społecznych, lecz jest ich właściwością. W miarę stabilna gra polityczna posiada ustalone (na poziomie normatywnym) zasady, które mają kana-łizować działania konfliktowe, a jednocześnie ograniczać ich de-

struktywne konsekwencje dla systemu. L. Coser zauważa, iż: „Struktura społeczna posiada mechanizm zabezpiecząjący przed konfliktem zagrażąjącym przyjętej podstawie stosunku społecznego - jest nim instytucjonalizacja i tolerancja konfliktu. To, czy konflikt wewnętrzny prowadzić będzie do osiągnięcia równowagi w układzie stosunków społecznych lub wzajemnego dostosowania współzawodniczących żądań, czy też stworzy groźbę wewnętrznego rozdarcia, zależy w znacznym stopniu od struktury społecznej, w której się on pojawia”⁴.

Nie zawsze konflikt może sprzyjać zachowaniu struktury i nie zawsze pełni funkcje pozytywne. Niesie jednak ze sobą zmiany w zachowaniach, determinujące swoje rozwiązanie. Jak można zatem sądzić, w wersji modelowej, także w tej teorii, system posiada właściwości samoregulujące. Nie wynikają one jednak, jak w teorii fuhkcjonalizmu strukturalnego, z właściwych człowiekowi potrzeb stabilności i bezpieczeństwa, ale z przekonania, iż w konflikcie zawsze któraś ze stron ostatecznie zwycięża, co kładzie mu - na ogół - kres.

Polityka opisywana przez analogię do gry rywalizacyjnej ujmowana jest jako nieprzerwany proces zmian i konfliktów, które jeśli mogą być artykułowane w sposób instytucjonalnie nieskrępowany, niosą ze sobą własne rozwiązania, wymagające nieraz zmian reguł gry. Przekazy socjotechniczne przybierąją wówczas postać spolaryzowaną wobec braku uzgodnienia nawet naczelnych wartości. Analogią polityki do rywalizacji charakteryzuje się większość systemów niealtematywnych oraz demokracji nieskonsoli-dowanych. Występujące tam elity w rolach politycznych są strąg-mentaryzowane lub pozornie zintegrowane ideologicznie. W konsekwencji interpretują politykę jako grę o sumie zerowej. Walka o władzę jest gwałtowna i ma tendencję do ogarniania coraz wyższych poziomów wartości. W efekcie stawki w tej grze są wysokie, a jej wynik niepewny. W skrajnych przypadkach oddąjący władzę mogą mieć uzasadnione wątpliwości, czy dane będzie im jeszcze kiedykolwiek ją odzyskać.

7

1

^l2s Ibidem, s. 178.

2

Ibidem, s. 179.

3

T. Bodio, op. dt, s. 87.

4

L. Coser, Społeczne funkcje konfliktu, w: Elementy..., s. 199.