38 (336)

38

Jerzy Bartmiński

staje w funkcjonalnym związku z zasadą ścisłości). Te ostatnie pełnią funkcję wykładników zasad stylistycznych. Cechy sygnalne odinoszą się do stylu jako takiego, są dystynktywne w relacjach styl : styl; wykładniki odnoszą się do określonych szczegółowych wartości stylu, funkcjonują jako cechy pozytywne.

Rozróżnienie sygnałów stylu i wykładników kategorii stylistycznych (które tu określiliśmy jako zasady), jest o tyle ważne, że rozwiązuje długotrwały spór o metodę opisu stylu: czy opis winien być czysto dyferencjalny, jak dla języka poetyckiego postulował J. Kury łowicz (1947), czy też integralny, obejmujący całość materiału słownego w tekście, o co w swoim czasie upomniała się M. R. Mayenowa (1962). Sądzę, że winien objąć wszystkie eksponenty; cechy sygnalne (dyferencyjne) w pierwszej kolejności dlatego, że pełnią one rolę czynnika aktywizującego stylistycznie całość elementów językowych w tekście i dają odbiorcy podstawowy klucz do interpretacji tekstu.

Odkładając na razie na bok szczegółową charakterystykę „zasad” stylistycznych, zapytajmy o to, jakie wartości kryją się za sygnałami stylu, tzn. co możemy powiedzieć o stylu (pozostańmy przy naukowym) jako takim, o stylu typowym, bez względu na temat, gatunek wypowiedzi, indywidualność autora; inaczej: jakie wartości spodziewamy się znaleźć w tekście po jego zidentyfikowaniu jako naukowy?

7. „Wartości” stylu stanowią zespół treści światopoglądowych, które są pochodną przyjętego przez użytkownika języka punktu widzenia. M. Bachtin (1970, s. 291) słusznie w tym właśnie zakresie szukał konstytutywnych czynników stylu:

Styl zakłada obecność autorytatywnych punktów widzenia, autorytatywnych, skrystalizowanych ocen ideologicznych.

Dla stylu naukowego można zaryzykować ujęcie tych wartości w następujące zestawienie: 1) założenie obiektywnego istnienia świata i jego poznawalności na drodze empirycznej, 2) założenie racjonalności (por. Kmita 1971, s. 28) działań własnych i przekonanie o takiej racjonalności przynajmniej głównych czytelników .(odbiorców) dzieła, 3) swoista poznawcza postawa wobec opisywanej rzeczywistości, warunkująca ocenę twierdzeń z punktu widzenia ich prawdziwości, 4) zawężenie punktu widzenia do określonych aspektów rzeczywistości, 5) powstała w rezultacie