31 (455)

JERZY BARTMItfłSKI

DERYWACJA STYLU

1.    Pojęcie stylu funkcjonuje od lat na gruncie lingwistyki, ale nie jest pojęciem wyłącznie lingwistycznym: używają go historycy sztuki¹, antropologowie kultury (Kroeber), ostatnio stało się modne w socjologii (Tyszka, Suchodolski, Siciński, Pawluczuk). Fakt ten jest znaczący i potwierdza słuszność stanowiska, iż „style charakteryzują wszelkie zachowania ludzkie, o ile możemy im przypisać charakter semiotyczny” (Mayenowa 1974, s. 367). W tym szkicu będzie jednak mowa o pojęciu stylu stosowanym do języka i badanym metodami lingwistyki. Będzie chodzić o tzw. styl typowy, stanowiący pewną wyposażoną w swoiste właściwości odmianę języka. Styl to równocześnie zjawisko „zinstytucjonalizowane”, a nie jedynie niepowtarzalna konkretyzacja języka, charakterystyczna dla pewnego tekstu, autora, gatunku, epoki. Dla pełnego opisu języka pojęcie stylu jest konieczne, jeśli opis ma objąć nie tylko kompetencję strukturalną użytkowników języka — z problemami struktury tekstu włącznie, lecz także kompetencję pragmatyczną, a więc nie tylko to, jak użytkownicy konstruują znaki językowe, ale też jak się nimi posługują^ jakie funkcje im przypisują.

2.    Zdefiniowanie stylu, podobnie jak wielu innych, bardzo często używanych pojęć humanisty czy ch, nie jest łatwe. W. San-ders w swojej książce Linguistische Stiltheorie z 1973 roku omówił 28 definicji stylu, wyróżniając koncepcję indywidualizującą

1

Zob. Materiały VII Seminarium Metodologicznego pt. Pojęcie stylu (Nieborów 21—23 X 1976). „Biuletyn Historii Sztuki" 1978, nr 1.