33 (453)

Derywacja stylu 33

sytuacji komunikatywnych, obnażyłby jego relewantne składniki i ich wewnętrzną strukturę, dającą o sobie znać wtedy, gdy np. stylu używamy, próbujemy go przekształcać lub poddajemy -konfrontacji z innymi stylami.

Wstępnie przyjmuję — za M. R. Mayenową — semiotyczną 1 koncepcję stylu. Będę rozumieć przez styl ponadtekstową strukturę znakową, w której stroną znaczoną (signifić) są uporządkowane w pewien sposób wartości, a stroną znaczącą (signifiant), czyli eksponentami tekstowymi tych wartości, są elementy języ-I ka przynależne do różnych poziomów jego struktury (fonologicz-ne, morfologiczne, leksykalne, składniowe, semantyczne, tekstowe)¹. Stylistyka może być z tego powodu określona jako meta-lingwistyka. Zarówno wartości, jak eksponenty stylu stanowią kompleksy składników istniejących synchronicznie (a nie linearnie) i swoiście zharmonizowanych (zintegrowanych przez odniesienie do osobowości nadawcy). Styl jest obligatoryjnie związany z tekstem jako terenem swojej manifestacji. Między sferą wartości, a sferą eksponentów nie ma przyporządkowania jednoznacznego: te same wartości mogą być przekazywane różnymi środkami i na odwrót, takie same strukturalnie środki mogą być eks-I ponentami różnych wartości. Styl bywa sytuowany w sferze po-I średniej między abstrakcyjnymi systemem języka a konkretnym I mówieniem (język —► styl.-¹■ mówienie), w płaszczyźnie zwyczaju językowego, poddającego się świadomej pielęgnacji, jednakże je-I go konsekwentnie semiotyczne (i lingwistyczne) rozumienie wy-I maga przede wszystkim odróżnienia tego, co w stylu jest społeczne, zgodne z normą, od tego, co jest zjawiskiem konkretnym i jednostkowym. Styl staje więc raczej w szeregu: język styl -¹■ tekst -¹• zdanie wyraz -> morfem -¹■ fonem. Współczesna stylistyka znacznie więcej uwagi poświęca eksponentom (środkom formalnym) stylu niż jego wartościom (temu co jest „treścią” znaku zwanego „stylem”). Ma to źródło w tradycyjnym zainteresowaniu językoznawstwa formą języka bardziej niż jego stroną znaczeniową.

4. Podstawowym zabiegiem metodologicznym w badaniach

1

Por. .rozróżnienie „wartości” i „środków” stylu w interesującym artykule Kębłowskiego (1978, s. 15—18).