45 (293)

Derywacja stylu 45

2) wymiany jednego elementu na inny [...];

S) eliminacji elementu t...];

4) zmiany statusu elementu w systemie środków Językowych [...] (Bar-miński 1977a, s. 01—92).

Szczegółowsza charakterystyka tych technik pozwoliła największe znaczenie przypisać selekcji i generalizacji elementów po-tocznych w poezji ludowej. Oba te procesy okazały się takie szczególnie istotne na terenie literatury dialektyzowanej, w której wykształcono na podstawie autentycznego języka ludowego swoisty „paradialekt”, konwencjonalny styl ludowy używany dla celów literackich.

Założenie o wtómości stylu poetyckiego wobec mowy potocznej było w tej koncepcji pojmowane jako relacia synchroniczna, odnosząca się do kierunku motywacji, nie zaś historycznie.

14.    Obserwacja sytuacji językowej w kulturze ludowej, więc kulturze stosunkowo prymitywnej, była o tyle pouczająca, że wprowadzała nas w stosunki pierwotne, najprostsze: w etap istnienia w języku minimalnego, nierozwiniętego systemu stylistycznego. Okazało się przy tym, że nawet ta prosta kultura dysponuje już dwoma stylami, potocznym i poetyckim, a nie jednym tylko potocznym, użytkowym. Jest to sytuacja typowa: nie ma społeczeństwa ludzkiego bez twórczości poetyckiej, bez stylu ooe-tyckiego (Łotman 1970, s. 5), który przynosi swoistą wizję świata, własną postawę wobec rzeczywistości. Dlatego właśnie o de-rywacji stylu poetyckiego nie można mówić w sensie jego czasowej póżniejszości wobec stylu potocznego, lecz tylko w sensie kierunku motywacji. Styl naukowy, mającv tak wysoką rangę w społeczeństwie naukowo-przemysłowym, jest historycznie znacznie późniejszy od artystycznego, i nawet po rozwinięciu się wtórnych stylów: naukowego, normatywnego, agitacyjnego itd.. pozycja stylu poetyckiego pozostaje szczególna: przeciwstawia się on wszystkim pozostałym razem wziętym (Havrśnek 19.12. s. 95).

15.    Od początku było jednak rzeczą jasną, że derywacja stylu obeimuje nie tylko eksponenty, lecz także sfero wartości. a nawet przede wszystkim sfere wartości stylistycznych, za którymi mogą, lecz nie musza od razu pójść określone środki formalne. Jest to przypadek interesujący teoretycznie, a także ważny dla historii literatury, języka, dla historiografii, a nawet historii kul-