43 (299)

Derywacie stylu 43

„Eksponenty” tekstowe „wartości” są to cechy i elementy języka, które 1) funkcjonując dyferencjalnie służą do identyfikacji stylów typowych („sygnały stylu”), 2) funkcjonując pozytywnie pozostają w bezpośrednim odniesieniu do zasad stylistycznych, są ich wykładnikami. Poszczególnym zasadom stylistycznym odpowiadają zespoły izofunkcyjnych wykładników językowych.

Strukturę stylu językowego możemy przedstawić następująco:    .    S -*■ (Wart+Eksp)

Wart -* (Raej+PW+Int+ZS)

Eksp —*■ (Sygn+Wykł).

W dalszej konkretyzacji wskazanych komponentów stylu dokonuje się wyboru z repertuaru możliwości, jakimi dysponuje kultura językowa danego okresu.

Kategoria Sygn może być wyzerowana, identyfikacja stylu może nie wspierać się na żadnych określonych, specyficznych sygnałach, lecz dokonywać na mocy rozpoznania swoistego punktu widzenia, intencj onalności czy zasad stylistycznych. Podany zestaw komponentów stylu jest potrzebny po to, by móc opisać relacje między stylami języka i pr.ocesy derywacji stylu (stylów).

11. Styl jest kształtowany przez szereg poza językowych czynników (tzw. czynników stylotwórczych), które niedawno referował S. Gajda ¹². Nie jest tu jednak moim zamierzeniem rozpa-

wizm (subiekt.), agitacyjność (agit.), obrazowość, tj. nastawienie na przedstawianie rzeczywistości (obr.), abstrakcyjność (abstr.), emocjonalność (emoc.). Słowacki autor charakteryzuje style za pomocą następującej schematycznej matrycy:

\ Kategorie Style	Instr.	Subiekt.	'Sb <	Obr.	Abstr.	u o U
Potoczny %	+	++	+ 4-			(4+)
Artystyczny		++		- + +
Naukowy				++	+4
Urzędowy	+ +			4-	+

^u „Za podstawowy czynnik stylotwórczy należy uznać sfery działalności ludzkiej (nauka, literatura itp.), jakie wykształciły się w toku rozwoju społeczeństw. Stanowią one integralne zespolenie odmiany pracy, myślenia (szerzej świadomości społecznej), stosunków społecznych i warunkują istnienie pewnych sfer komunikacji językowej" (Gajda 1978, s. 249).