46 (285)

46 Jerzy Bartmiński

tury: czy Pieśń nad Pieśniami to poetycki poemat miłosny czy przykład religijnego stylu alegorycznego? Czy Kronika Wincentego Kadłubka reprezentuje średniowieczną historiografię czy styl retoryczno-panegiryczny? Czy przekaz o Warszu i Sawie jest pod względem „wartości” (intencjonalnie, funkcjonalnie) tym samym co wywód uczonego etymologa o dzierżawczym charakterze nazwy naszej stolicy? Wedle jakich kryteriów dokonywać kwalifikacji?

Sygnały służące stylistycznej identyfikacji tekstu, których przywykliśmy szukać w samym tekście, mogą tkwić poza nim, w obudowie sytuacyjnej i kulturowej, mieć charakter poza językowy. Niejednokrotnie ich znalezienie wymaga porzucenia terenu samego tekstu. Współcześnie znamy teksty artystyczne, które są celowo upodabniane do dialogów potocznych czy doniesień prasowych. Niektóre wiersze M. Białoszewskiego są pisane na wzór wypowiedzi afatycznych, a sygnałami ich literackości są głównie kształt typograficzny, nazwa serii, wydawnictwo, nazwisko autora — a więc cechy zewnętrzne, pozatekstowe^1S. Na faktyczną drugorzędność i nieistotność terminologii — powszechnie uznawanego sygnału stylu naukowego — w dziele naukowym zwracał uwagę Leon Petrażycki (1959, s. 159—171), który za podstawową właściwość języka nauki uważał uporządkowanie pojęć, stosownie do zadań teoretycznych. To, czy pojęcia te zostaną oddane odrębnymi nazwami jednowyrazowymi czy za pomocą wielowyrazowych omówień czerpiących materiał z języka po-

¹³ Por. wiersz Z dziennika (z tomiku Mylne wzruszenia, 1961): przyszła Nanka poszła Nanka ile czasu spałem? przyszła sio, (pielę) przyszła sio (pielę) ile czasu spałem? przyszedł Nie-pamiętam poszedł Nie-pamiętam przedtem wyszło nocne życie nie wiem które to były godziny ale było ludzi ale się wyspałem Nanka przykro o mieszkanie