118

118 Jerzy Bartmiński_y Styl potoczny

Bo nawet nie to, wiesz, ale po prostu, żeby toto przyszło jakoś bliżej człowieka. Ale łazić tak? Tak patrzę na tych bubków, co tak tańczą, tak stoją, patrzą na siebie, wiesz, piją tę kawę, no trują, wiesz, puszą te ogony, tak wiesz jak głuszce, no i to takie nudne jest potwornie! (Pisarkowa, 1974, s. 49).

Język kolokwialny to jednak tylko jeden, najwyrazistszy może, ale bynajmniej nie jedynie możliwy i nie najważniejszy typ polszczyzny potocznej. Inny jej typ reprezentują np. teksty reportażowe:

Atmosfera lipcowego spotkania była bardzo gęsta. [...] Sala wypełniona po brzegi robotnikami. Spod monstrualnych rozmiarów napisu „Solidarność”padały ciężkie zarzuty wobec rządu: nomenklatura ma się dobrze, władza skoncentrowana w rękach wąskiej elity, polityka Balcerowicza - drakońska, rolnictwo leży, obowiązują przestarzałe przepisy, gruba kreska - za gruba, w mediach nagonka na Lecha, z kraju ucieka kapitał, utrwala się komunistyczny porządek, Niezabitowska to Urban, rząd to już nie „my”, ale „oni”, zmiany w rządzie - za małe, precz z „popiwkiem” [...] spada produkcja, katastrofa w górnictwie... (Jarosław Kurski, Wódz, Warszawa 1991, s. 26).

W rzeczywistości styl potoczny obejmuje szeroką gamę wypowiedzi zarówno ustnych z ich wewnętrznym zróżnicowaniem gatunkowym (rozmowy przy stole, na ulicy, w urzędach i sklepach, dyskusje w kolejkach, powitania i pożegnania, prośby i skargi, polecenia i życzenia, gratulacje i kon-dolencje, groźby i kłótnie, opowiadania wspomnieniowe, relacje ze zdarzeń, flirty, kawały itd.), jak pisanych, również zróżnicowanych gatunkowo (listy i pamiętniki, dzienniki prywatne, reportaże, porady życiowe, poradniki, artykuły i komentarze w prasie wysokonakładowej itd.; w pewnym stopniu także tzw. drobne wiadomości prasowe, ciążące jednak w stronę stylu urzędowego).

Przymiotnik potoczny, kluczowy dla rozumienia terminu styl potoczny, znaczy tyle co „stale się zdarzający, często, na co dzień, powszechnie używany” - i tylko tyle, a jego synonimami są przymiotniki codzienny, pospolity i zwyczajny (Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, t. 6, 1964). Definicja słownikowa potoczności, a także wyrażenia równoznaczne nie uściślają ani tego, kto jest użytkownikiem, ani gdzie i w jakiej dziedzinie jest używany język potoczny. Styl potoczny nie daje się zamknąć w granicach jednej (np. mówionej) formy przekazu, jednej (np. kolokwialnej) sfery użycia i jednego (np. emocjonalnego) typu postawy. Jest to język obiegowy, powszechny.