39 (320)

Hugo Kołłątaj. Portret nieznanego malarza

"w wykładzie nauk. Realizując zobowiązania wobec Kn-misji, zadanie przygotowania takich nauczycieli, jakich -„oczekuje i tyczy sobie najwyższa zwierzchność”, zło- J żył Kołłątaj na barki profesorów. Ich wykształcenia | powinno być dostosowane do potrzeb społeczeństwa, J winno torować drogą postępowej myśli, podnosić obyczaje i kulturę przyszłych nauczycieli.

Okres wstępny trwający do r. 1780 — według zumie*- -rżeń reformatora — miał przygotować uzdolnioną młodzież poprzez studia w kraju i zagranicą do objęcta -funkcji prfrfesorówJPryęprriwadzorio również I10W4 fifc*

ganizncjg uczelni, tworząc cztery kolegia (teoloflicząg.-medyczne ze szkoła dla ęynilikftw * fnrtnaceStKwL prawnicze i fizyczne), w ostatniej fazie reformy zmienione na dwa: ti. moralne i fizyczne z 6 wydziałami.

Do pierwszego należały: wydział teologiczny, prawniczy I literacki, do drugiego: fizyczny, matematyczny 1 iekfirski. Wzgląd na potrzeby ekonomiczne l obronne kraju wywołał konieczność rozbudowy katedr o charakterze utylitarnym, praktycznym, jak np. katedry mechaniki stosowanej, obliczonej na potrzeby wolsko-wnsfi; miała ooazarazem służyć doskonaleniu rzemieślników w dnie niedzielne; podobnie jak katedra gospodarstwa wiejskiego x ogrodem doświadcza 1 nym w Łob-zowie celom rozwoju rolnictwa.

Jakkolwiek śmiałe, na wskroś nowoczesne, radykalne nieraz pociągnięcia reformatora uwikłały go w spory s kapitułą i profesorami teologii, niechętnymi reformie, a nawet obudziły zastrzelenia ze strony kurii rzymskiej. Komisja Edukacyjna w osobie swego delegata, Ignacego Potockiego pozytywnie oceniła pracę Kołłątaja. podkreślając Jago gorliwość i zasługi dla kraju (Ztiaate |. Potockiego o Akademii). Z czasem również wychowanek uczelni. J. Sołtykowicz w zarysie historycznym (Ul 10) podkreślił, te Kołłątaj dźwignął Akademię Krakowską i postawił ją ta wyżynie, tchnął w nią ducha, prawdziwie narodowegoV? uznaniu zasług kroTnagrodził Kołłątaja orderem św. Stanisława.!urzędem referendarza litewskiego, otwierając przed nim drogę do działalności politycznej.

Podobnie jak uczelnia krakowska została zreformo-wanafAkademia Wileńska (178tV -1781)fpod kierunkiem rektora, astronoma Marcina Odłantckiego-Poczobuta^ Uroczystość otwarcia Uczelni odbyła się z wielkim splendorem \v listopadzie 1781 r. w obecności członka Komisji ks. A K. Czartoryskiego^ wyniku reformy