3 (1050)

186 Unia celna jako podstawowy etap integracji europejskiej regionalnej —analiza jakościowa

Unia celna i jej efekty w procesie in

TABLICA 2

UNIA CELNA ORAZ EFEKTY KREACJI HANDLU I PRZESUNIĘCIA HANDLU

■ 'cM

Cena		Kraj
	A	B	ć ! ——
Cena = koszt jednostkowy	32	25	20
Cena wraz ze stawką celną w wysokości 100%		50	40
Cena wraz ze stawką celną w wysokości 50%		37,5	30 -J

JHH

kraj A całkowicie chroni swój rynek — ani kraj B, ani kraj C nie są ^ stanie eksportować swoich towarów na rynek kraju A. Ich towary są zbyt drogie, po uwzględnieniu taryfy celnej kosztują odpowiednio: 50 i 40 jednostek. W drugim przypadku (przy stawce celnej w wysokości 50%) kraj A może importować towary tylko z kraju C, ponieważ, mimo wprowadzenia taryfy celnej, są one nadal tańsze od towarów produkcji krajowej — kosztują 30 jednostek. Tak więc konsumenci w kraju A mogą korzystać z tej sytuacji i zamiast płacić 32 jednostki za towary krajowe, kupować je w cenie 30 jednostek.

Załóżmy teraz, że kraje A i B tworzą unię celną. W takim przypadku kraj B będzie produkował i sprzedawał towary, ponieważ będą one tańsze, choć nłflj^B tanie, jak towary produkowane w kraju C (20 jednostek).

W tej sytuacji będziemy mieli do czynienia z efektem kreacji handlu (zwiększy się handel między krajami A i B, które zawarły unię celną) oraz z efektem przesunięcia handlu (nastąpi przesunięcie handlu z kraju C do krajów

Analizy i badania empiryczne dotyczące wymiany międzynarodowej potwierdzają, że największe korzyści ekonomiczne podmioty gospodarcze uzyskują zultacie występowania wolnej konkurencji i swobodnego przepływu towalB i usług oraz czynników wytwórczych — pracy i kapitału. W realnym świecie j^^B jednak zjawisko niezwykle rzadkie. Odnosi się zarówno do istnienia wolnej konkurencji, jak i do swobodnego przepływu towarów, usług, pracy i kapnH Wolna konkurencja praktycznie nigdy w pełni nie istniała. Tym bardziej nie istnM ona obecnie. Wręcz przeciwnie, przez wiele lat gospodarka światowa była SUH zmonopolizowana. Ograniczona została także swoboda przepływu towarów i us u* oraz czynników wytwórczych. Było to efektem z jednej strony perturbacji w sach płatniczych w licznych krajach, a z drugiej — zimnej wojny. Uważano, zmniejszenia trudności płatniczych danego kraju, związanych zwykle z ^uj^e^^fUJ saldem bilansu handlowego, należy chronić własny rynek przez wprowadzą* ograniczeń taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych. Mieliśmy czynienia z pewną niekonsekwencją. Z jednej strony teorie handlu narodowego wskazywały, że liberalizacja przynosi pozytywne efekty krajom lepiej rozwiniętym, jak i państwom słabiej rozwiniętym, z drugiej za ochrony własnego rynku, poprawy salda bilansu płatniczego bądź ze wzg

politycznych — wprowadzano liczne ograniczenia. Wprawdzie odkąd powstał GATT. a następnie WTO następowała liberalizacja handlu, ale wciąż były stosowane pewne ograniczenia.

k W efekcie niektóre kraje uznały, że jeśli nie udaje się zapewnić możliwości swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i pracy w skali globalnej (także ze względu na zróżnicowanie poziomu rozwoju poszczególnych krajów oraz wynikające z tego faktu liczne zagrożenia), to warto tworzyć, przynajmniej między niektórymi z nich, regionalne ekonomiczne ugrupowania integracyjne, które w skali regionalnej będą beneficjentami korzyści wynikających ze swobody przepływu towarów i usług. W dalszej części rozdziału zostanie pokazane, że kraje uzyskują ftorzyści z integracji zarówno wtedy, kiedy mamy do czynienia z wolną konkuren-t jak i w przypadku występowania gospodarki monopolistycznej.

UNIA CELNA W WARUNKACH KONKURENCJI DOSKONAŁE]

Chociaż unia celna nie jest pierwszym etapem w procesie gospodarczej integracji regionalnej (jest nim strefa wolnego handlu), to jednak w literaturze przedmiotu zwykle od niej rozpoczyna się prezentację, analizę i ocenę skutków tego procesu. Dzieje się tak dlatego, że unia celna z definicji tworzy nową jakość z punktu widzenia organizacji gospodarki i jej rynków. W rezultacie jej utworzenia ■powstaje wyodrębniony organizm w obszarze handlu międzynarodowego prowa-ł&onego przez kraje przystępujące do unii. Odbywa się to przez zniesienie między Wmi wszelkich barier taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych oraz prowadzenie wspólnej polityki celnej wobec państw trzecich. Skutki wprowadzenia unii celnej dla krajów i jej podmiotów są analizowane dla dwóch form organizacyjnych [gospodarki — konkurencji doskonałej i konkurencji monopolistycznej. Takie ■Odejście jest uzasadnione tym, że konkurencja doskonała w najbardziej przejrzysty I sposób ukazuje wszelkie związki i zależności między podmiotami gospodarczymi [oraz między podstawowymi wielkościami ekonomicznymi i ich zmianami. Umoż-PW!a zatem odczytanie efektów utworzenia unii celnej niemal w czystej postaci, Pⁿ- bez zniekształceń mogących być rezultatem działań pozaekonomicznych, jak ■ gospodarce monopolistycznej lub nawet mieszanej. Warto przy tym przy-B^ieć, że konkurencja doskonała jest teoretyczną formą konkurencji, która f ^Czystej postaci właściwie w praktyce nigdy nie występowała. Stąd niejako ■nj^matyCZnie P°J^aw'^{a s}'ę potrzeba analizy skutków utworzenia unii celnej V ^eslenia jej efektów dla procesu integracji w gospodarce monopolistycznej, znie bliższej rzeczywistości.

wyjaśnienia przyczyn, a zarazem skutków utworzenia unii celnej przyj-się (tablica 2), że mamy do czynienia z przynajmniej trzema krajami o różnym roie rozwoju, a w związku z tym także ze zróżnicowanym poziomem