3 (1158)

m

M. zwraca uwagę na różnicę zachodzącą między dawniejszą a obecną dyplomatyką odnośnie problematyki poruszanych przez nie zagadnień. Dyplomatyka zajmowała się początkowo głównie sprawą autentyczności Względnie fałszywości dokumentu, w ostatnich jednak dziesiątkach lat w coraz większym stopniu interesuje się problemami związanymi ze sposobem powstawania dokumentu (organizacja kancelarii, sprawa kancelaryjności czy też niekancelaryjności dokumentu, kwestia używania w kancelarii formularzy, prowadzenie przez nią ksiąg — rejestrów itp.) oraz zagadnieniami teoretycz-no-prawnymi związanymi z dokumentem.

Zajmując się krytyką dokumentów w średniowieczu autor stwierdza, idąc w danym wypadku głównie za S. Mikuckim², niski stan krytyki dyplomatycznej w Polsce w tym czasie. Jeżeli chodzi o przykłady przytoczone przez autora odnośnie badania autentyczności dokumentu w XIII w. to zauważyć należy, że opuścił on w tym wypadku dokument Łokietka³, zawierający wiadomość o najdokładniejszym bodajże badaniu autentyczności dokumentu w XIII w. Rozdział drugi przypomina pierwszy rozdział Zarysu S t. Kętrzyńskiego. Poświęcony jest zresztą temu samemu zagadnieniu — historii dyplomatyki łacińskiej w Polsce. Prof. M. ujął to zagadnienie zwięźlej, więcej natomiast miejsca poświęcił dyplomatyce zachodniej, o której Kętrzyński wspomina bardzo pobieżnie. Mógł też prof. M. uwzględnić nadto prace, które pojawiły się już

⁵ Mikucki S., Badanie autentyczności dokumentu w praktyce kancelarii monarszej i sądów polskich, Kraków 1934 r.

⁰ Pcrlbach nr 574 — dokument Łokietka dla Oliwy wystawiony przezeń I V 1299. — odnośne miejsce brzmi:    Nos vero... prisiicg o nobis

obiato inspecto, cuius tenore diligenter perlecto et ipsius circumstanciis hinc inde ab omni parte circumauaque examinatis et probatis, ąuia prcdictum privilegium i n forma s t iii curie, in subscrip-tionibus testium et in appensione regalis sigilli et in omnibus allis fidei et ueritati priyilegiorum. adiacentibus inwenimus(!) omnimode custoditum, inuenimus eciam prelibatum priuilegium non cancellatum, non rasum nec abolitum nec eciam in aliąua sui parte quoquomoao uiciatum et omni a, que in ipso co nscripta f u er unt, er ant omnimode meram et plenam continencia ueritatem. Podkreślone miejsca wskazują na krytykę wewnętrzną dokumentu, przy czym na szczególną uwagę azsługuje wzmianka in forma st^:li curie, która wskazywała by na dokładne badanie kancelaryjności dokumentu, zob. także Kętrzyńglci St., ,ep. cit,.165 odnośnie dok.-KPW II nr 794.

po ukazaniu się podręcznika' Kętrzyńskiego¹ jak i też sam Zarys nauki o dokumencie, którym się zajmuje w końcowej części tegoż rozdziału powtarzając pod jego adresem zarzuty wypowiedziane już poprzednio we wstępie. Końcowe zdania rozdziału wymieniają najbardziej dotkliwie zdaniem prof. M. braki z zakresu naszej dyplomatyki, jak potrzebę przeprowadzenia na szeroką skalę studiów paleograficznych, konieczność opracowania poszczególnych kancelarii, zwłaszcza małopolskich i śląskich oraz kancelarii koronnej Ludwika Węgierskiego i Władysława Jagiełły, potrzebę studium dotyczącego ostatecznego ustalenia się form naszego dokumentu i zbadanie wpływów obcych na dokument polski.

Jak już wspominaliśmy nie zamierzamy się zająć analizą pierwszych 5-ciu rozdziałów Zarysu dyplomatyki, dlatego też poprzestajemy jedynie na wyliczeniu kilku usterek i braków bardziej rzucających się w oczy, i tak na str. 37 razi przypisanie Lorenzo Valli udowodnienia fałszerstwa rzekomego przywileju Nerona dla margrabiego Austrii, Petrarce zaś. wykazanie nieautentyczności tzw. darowizny Konstantyna dla kościoła rzymskiego, gdy w rzeczywistości rzecz • miała się całkiem odwrotnie. Nadmieniając o nowożytnych fałszerzach (str. 40) należało, naszym zdaniem, wspomnieć o Wojeńskim³ przedstawiającym niewątpliwie typ fałszerza daleko ciekawszego od .wymienionych w Zarysie dyplomatyki.

Ani słowem nie wspomina autor o J. F i j a ł k u, wydawcy względnie współwydawcy dwóch najlepszych kodeksów dyplomatycznych, jakimi w tej chwili nauka polska dysponuje⁰.

Rozdział trzeci przeznaczył autor omówieniu początków dokumentu i dziejów najstarszych kancelarii w Polsce do końca XII w. Nie ulega wątpliwości, iż rozdział ten poruszający problemy będące już od wielu lat tematem ożywionej dyskusji wzbudzi wśród historyków polskich jak największe zainteresowanie. Autor wysuwa tezę

⁴    Np. Mikucki S. Badanie autentyczności, cenna recenzja książki St. Kętrzyńskiego napisana przez Semkowicza W. Uwagi o początkach dokumentu polskiego, Kwart. Hist. XLIX 1935; skrypty z zakresu nauk pomocniczych prof. Gieysztora i Semkowicza jorąz niektóre prace własne autora np. Stanowisko dokumentu, Lwów 1935 oraz O formularzach w Polsce w XIII w., Wrocław 1948 r.

⁵    Lasocki Z., O' falsyfikatach w Archiwum Skarbca Koronnego. Mie-■ ' sięcznik Heraldyczny. IX 177-192.

-    " Fi jałek J., wydał Zbiór dokumentów zakonu OO. Paulinów w Polsce

v oraż - wspólnie z S e m k ó w.i cz e m W._r Kodeks Dyplomatyczny Katedry Wileńskiej. '■&    s<--.;• b...-.w    S