3 (1696)

roboczą, część skrawającą, część prowadzącą (wykańczającą), chwyt zakończony czopem kwadratowym, ostrza, nacięcia (zęby) ostrza, rowki wiórowe, rdzeń, powierzchnie natarcia, powierzchnie przyłożenia zębów zewnętrzną i boczną oraz krawędzie skrawające. Gwintowniki są narzędziami kształtowymi wieloostrzowymi o liczbie ostrzy równej liczbie rowków wiórowych, przy czym każde ostrze jest ostrzem wielokrotnym, złożonym z nacięć (zębów) kształtujących zarys gwintu obrabianego.

Rys. 9.5. Budowa i geometria gwintownika

A — część robocza. A_t — część skrawająca, A₂ — część prowadząca, B — chwyt, B₂ — kwadrat, 1 — ostrze, 2 — zęby (nacięcia), 3 — rowki wiórowe, 4 — rdzeń, 5 — powierzchnia natarcia, 6 — powierzchnia przyłożenia (zewnętrzna), 7 — powierzchnia przyłożenia (boczna), 8 — krawędzie skrawające

Liczba rowków wiórowych w gwintownikach o małej średnicy (2-f 6 mm) wynosi często dwa, przy większych średnicach trzy lub cztery rowki. Rowki wiórowe mogą być proste, proste ze skośną powierzchnią natarcia oraz śrubowe. Powierzchnia natarcia skośna oraz rowki śrubowe o dużym kącie pochylenia (404-45°) znacznie ułatwiają odprowadzenie wiórów i przeciwdziałają ich zakleszczaniu się w rowku wiórowym. Gwintowniki ze skośną powierzchnią natarcia i lewoskrętne mogą być stosowane tylko podczas gwintowania otworów przelotowych, gdyż wiór kierowany jest w stronę wybiegu narzędzia (rys. 9.6a i b). Podczas gwintowania otworów nieprzelotowych stosuje się gwintowniki prawozwojne odprowadzające wiór w kierunku chwytu narzędzia (rys. 9.6c).

Rys. 9.6. Wpływ pochylenia rowka wiórowego na kierunek spływu wióra: a) rowek prosty ze skosić powierzchnią natarcia, b) rowek lewoskrętny, c) rowek prawoskrętny

Kąty przystawienia v._r gwintowników (rys. 9.5) wynoszą najczęściej 5-M0°, co odpowiada w przybliżeniu długości części skrawającej gwintownika równej odpowiednio od 8 do 4 skoków gwintu. W otworach nieprzelotowych przyjmuje się większe wartości kąta przystawienia..........

•. Kąty natarcia, określone najczęściej w płaszczyźnie tylnej P_p, prostopadłej do osi gwintownika, uwarunkowane są głównie właściwościami materiału obrabianego dla żeliwa i twardej stali y_p = 0-^5°, a dla stali o średniej twardości i dla mosiądzu y_p = 8-M0°.

Kąty przyłożenia otrzymywane przez zatoczenie części skrawającej przyjmuje się w granicach a_p = 6-^10°. Na ogół wartości kątów przyłożenia w części skrawającej daje się tym większe, im bardziej wiązki jest materiał obrabiany, pamiętając jednak, że zbyt duże wartości osłabiają nadmiernie ostrze i mogą powodować wykruszenia krawędzi.

Obróbki gwintu gwintownikiem można dokonać w jednym przejściu (jednym narzędziem) lub w dwóch, a nawet trzech przejściach. W tym celu stosuje się tzw. gwintowniki kompletowe składające się z dwóch lub trzech sztuk w komplecie. Gwintowniki kompletowe stosuje się wówczas, gdy nacięcie gwintu jednym gwintownikiem jest nie wskazane ze względu na wytrzymałość gwintownika lub zbyt duże wartości momentów skrawania przy gwintowaniu ręcznym.    .    ..    .

W przypadku stosowania gwintowników kompletowych naddatek całkowity, odpowiadający polu przekroju bruzdy gwintowej F_c, dzieli się pomiędzy poszczególne gwintowniki z kompletu. W przypadku kompletu składającego się z trzech sztuk, gwintownik wstępny usuwa około 60% pola całkowitego naddatku, zdzierak około 25%, a wykańczak około 15%. W komplecie składającym się z dwóch sztuk, gwintownik wstępny usuwa około 75% naddatku, a wykańczak 25%.    •

Gwintowniki kompletowe różnią się wysokością zarysu i długością części skrawającej. Na rysunku 9.7 przedstawiono schematycznie zarysy części roboczej kompletu gwintowni-

Rys. 9.7. Kształty części roboczej gwintowników kompletowych

1 — gwintownik wstępny, 2 — zdzierak, 3 — wykańczak

ków składającego się z trzech sztuk. Najdłuższą część skrawającą ma gwintownik wstępny, najkrótszą — wykańczak.

Pomiędzy grubością warstwy skrawanej a, skokiem gwintu, liczbą ostrzy oraz kątem przystawienia zachodzi związek (rys. 9.8):

P .

• a =—sm x_r,    ‘    (9.6)

\    .• •• . ²    • - _L - •    - i .... ■

Pizie P jest skokiem gwintu, z — liczbą ostrzy (rowków wiórowych), y._T — kątem przystawienia.

161

3 Obróbka skrawaniem