3 (681)

12 Mikroekonomia

12 Mikroekonomia

Załącznik 1

Ekonomia: nauka czy sztuka⁵

Najważniejszymi bodaj podziałami w myśli ekonomicznej są te, które odróżniają sztukę ekonomii, ekonomię pozytywną i ekonomię normatywną. Sztuka ekonomii dotyczy zagadnień polityki. To ona wiąże naukę ekonomii z ekonomią normatywną i stawia następujące pytania: Jeśli takie są czyjeś cele normatywne i jeśli tak funkcjonuje gospodarka, to jak można najlepiej osiągnąć te cele? Pozytywna ekonomia dotyczy prawidłowości, które rządzą działalnością gospodarczą. Poszukuje odpowiedzi na pytania, jak: W jaki sposób funkcjonuje gospodarka? Jakie czynniki określają podział dochodu? Jedynym celem tych dociekań jest osiągnięcie zrozumienia dla samego tylko rozumienia. Analizy takie powinny zawierać jak najmniej sądów wartościujących (normatywnych). Kwestiami, co powinno być, zajmuje się ekonomia normatywna. Uznać ją można za fdozoficzną gałąź ekonomii, integrującą ją z etyką.

Powyższe rozróżnienie jest ważne, ponieważ wszystkie one odwołują się do różnych metodologii. Metodologia ekonomii pozytywnej jest formalna i abstrakcyjna; służy ona oddzieleniu czynników ekonomicznych od politycznych i społecznych. Metodologia sztuki ekonomii jest bardziej skomplikowana, ponieważ dotyczy polityki i musi zajmować się współzależnościami między polityką, czynnikami społecznymi i czynnikami ekonomicznymi. Metodologia ekonomii normatywnej polega na tym, że opiera się ona na odkryciach ekonomii pozytywnej i stara się wzbogacić sztukę ekonomii o wartości etyczne.

Dość interesujące stanowisko w kwestii charakteru nauki ekonomii, ale także znaczących obiektów analizy ekonomicznej w różnych systemach społeczno - ekonomicznych zaprezentował przedstawiciel „szkoły krakowskiej” w rodzimej myśli ekonomicznej okresu Drugiej Rzeczypospolitej - Ferdynand Zweig:

przedstawiciel katolickiego solidaryzmu w polskiej myśli ekonomicznej XX w. prof. Leopold Caro, uważał, że ekonomika , jako nauka oparta na etyce”, zajmująca się człowiekiem myślącym, działającym i gospodarującym, musi z konieczności wykorzystywać normy etyczne w ocenie zjawisk gospodarczych (L. Caro, Myśli o programie katolickim w naszem życiu spolecznem. Włocławek 1926; Tenże: Solidaryzm, jego zasady i zastosowania. (1931), s. 10.). Więcej na ten temat znajdzie czytelnik w pracy: Z. Gazda, Nurt katolicki w polskiej myśli ekonomicznej okresu Drugiej Rzeczypospolitej. Wrocław 1996, rozdz. IV. Także w ekonomii powojennej wielu ekonomistów heterodoksyjnych opowiada się za wprowadzeniem do ekonomii pieiwiastków etycznych, socjologicznych i ekologicznych.

⁵ Opracowano na podstawie: H. Landreth, D.C. Colander, Historia myśli, op.cit., s. 38.

Teoria	System społeczno - ekonomiczny
	uniwersalizm	nacjonalizm	liberalizm	socjalizm
Charakter nauki ekonomii	ekonomia nauką etyczną (etyczno - teologiczną)	ekonomia nauką historyczną (narodową)	ekonomia nauką teoretyczną (nauka o równości)	ekonomia nauką socjologiczną o sprawiedliwości społecznej
Motywacja działalności gospodar czej	zaspokojenie potrzeb zgodnie z przynależnością społeczną	zapewnienie państwu narodowemu optymalnych warunków	indywidualny zysk	zaspokojenie potrzeb społecznych
Zagadnienie centralne	solidaryzm społeczny	rozwój państwowych instytucji gospodarczych	cena	podział dochodów
Cena	sprawiedliwa odpowiadająca kosztom utrzymania	regulowane przez politykę gospodarczą państwa	rynkowe kształtowane przez popyt i podaż	ceny socjalne
Teoria wartości	teoria obiektywnej wartości, sprawiedliwej oceny	wartość dóbr jest kategorią historyczną	obiektywna lub subiektywna teoria wartości	teoria wartości oparta na pracy
Pieniądz	pośrednik w wymianie	wartość pieniądza ustalana jest przez państwo	ilość pieniądza na rynku decyduje o jego wartości	jest kategorią klasową, formą kapitału
Procent	zawłaszczenie cudzej pracy	wynagrodzenie za kapitał	dochód wytwarzany przez kapitał	zawłaszczenie cudzej pracy
Płaca	sprawiedliwa, równa kosztom pracy (utrzymania robotnika i jego rodziny)	zależna jest od rangi, jaką zajmuje dana praca w hierarchii celów gospodarstwa narodowego	odpowiada użyteczności i wydajności pracy, decyduje rynek pracy	wyznaczana przez prawo podziału według pracy,
Kryzys gospodarczy	wynika z żądzy zysku, z zerwania naturalnych więzów solidaryzmu społecznego	rezultat wadliwej struktury gospodarstwa narodowego	chwilowe naruszeniem równowagi, usunięty zostaje przez mechanizm samoregulacji rynkowej	wynik zasadniczych sprzeczności w ustroju własności prywatnej środków produkcji,

Za F. Zweig, Cztery systemy ekonomii. Kraków 1932, s. 110-134.

Schemat 1. Uniwersalizm - nacjonalizm - liberalizm - socjalizm w ujęciu teoretycznym

F. Zweiga