343 (4)

ga temperaturę 900°C przy dużej częstotliwości zamykania i otwierania, co stwarza bardzo trudne warunki pracy. Jednocześnie stale zaworowe muszą wykazywać podatność do obróbki plastycznej i skrawania. Warunki te spełniają stale o składzie zbliżonym do stali żarowytrzymałych, z tym że zawierają więcej węgla (ok.

0. 5%). Polska Norma przewiduje następujące stale zaworowe: H9S2, H10S2M, 4H14N14W2M i 50H21G5N4. Struktura stali niżej stopowych (np. H10S2M) jest martenzytyczna, a wyżej stopowych (np. 4H14N14W2M) austenityczna z zawartością węglików. Stale chromowo-krzemowe poddaje się hartowaniu w oleju od temp. 1020+1070°C i odpuszczaniu w zakresie 70(K800^oC. Stale austenityczne przesyca się od temp. ok. 1100°C w wodzie i poddaje starzeniu w temp. 700+750°C.

14.87.    Co to są stale na elementy grzewcze?

Są to stale, z których wyrabia się spirale i taśmy grzewcze do przemysłowych elektrycznych pieców oporowych. Powinny się cechować następującymi własnościami: dużą opornością właściwą, odpornością na utlenianie i rozrost ziam oraz odpornością na pełzanie, przeciwdziałającą odkształcaniu się elementów grzewczych pod własnym ciężarem. Warunki te spełniają stopy austenityczne, tzw. nichromy (80% Ni i 20% Cr). Temperatura ich pracy może dochodzić do 1200°C. Dodatek żelaza do stopu do 50% obniża temperaturę pracy o ok. 150°C.

Drugą grupę stanowią niskowęglowe stale chromowo--aluminiowe, ferrytyczne (Crl5A15 i Cr20A15), ewentualnie z dodatkiem kobaltu do 3% — typu kanthal. Ich temperatura pracy wynosi 1200+1300°C. Oprócz wymienionych stosuje się także stopy wieloskładnikowe (nadstopy), np. megapyr, alchrom, których temperatura pracy dochodzi do 1300C. Są też wytwarzane elementy grzewcze z tzw. superkanthali, o wyższej zawartości aluminium, ale ze względu na brak podatności do obróbki plastycznej są odlewane.

14.88.    Co to są stopy o szczególnie wysokiej żarowytrzymałości i ża-roodporności?

Stopy te, zwane nadstopami, są stosowane w temperaturach wyższych od 750°C, np. na łopatki turbin gazowych. Znanych jest kilka rodzajów tych stopów o różnych nazwach firmowych.

1.    Na osnowie Fe-Cr-Ni (np. tinidur - 0,1% C, 14% Cr, 30% Ni, 2,5% Ti z dodatkami Si, Mn i Al). W innych stopach tego typu stosuje się również dodatki W, Mo, Nb, N. Temperatura pracy tych stopów nie powinna przekraczać 800°C.

343