40 (147)

Innym ważnym źródłem stresu dla współczesnego człowieka jest samotność lub poczucie osamotnienia. Jest to niewątpliwie przykre uczucie, którego ludzie chcieliby uniknąć. Nie zawsze jest to możliwe, albo też nie zawsze udaje się ten problem rozwiązać w sposób satysfakcjonujący. Po to więc, żeby uniknąć przykrego przeżycia ludzie starają się przedłużać własne działanie lub podejmują się wielu różnych zajęć, aby wypełnić nimi czas (stają się „pracoholikami”). Ludzie tacy unikają wypoczynku, starają się ograniczyć ilość wolnego czasu, który mogliby mieć do dyspozycji właśnie po to, żeby uniknąć bolesnego przeżycia niezaspokojonej potrzeby bycia z innymi ludźmi.

Spróbujmy przyjrzeć się temu, w jaki sposób ludzie najczęściej sami radzą sobie ze stresem w różnych sytuacjach. Przedstawię najpierw niektóre, najczęściej wykorzystywane techniki, a następnie opiszę stosowane przez ludzi sposoby radzenia sobie z przewlekłym stresem związanym ze specyficzną sytuacją trudną, jaką jest choroba, a następnie omówię przykład reakcji i sposobów radzenia sobie z ostrym stresem w sytuacji napadu i zgwałcenia. Na zakończenie przedstawię popularną w wielu krajach europejskich i USA technikę psychorelaksacyjną, która może służyć prewencji, ale także zwalczaniu stresu (chodzi o transcendentalną medytację). Zanim przejdziemy do omówienia indywidualnych (osobistych) sposobów i strategii radzenia sobie ze stresem trzeba wspomnieć o tym, że zapobieganiu kryzysom, zaburzeniom zdrowia (w tym także psychicznego) oraz stwarzaniem warunków do jego rozwoju służą oddziaływania prewencyjne (profilaktyczne) ukierunkowane na przeciwdziałanie stresorom, albo też na powstrzymywanie rozwoju i skrócenie czasu trwania zaburzenia, jeśli już powstało. Cele działań prewencyjnych osiąga się poprzez rozmaite formy aktywnej pomocy profesjonalnej takie jak psychoterapia, indywidualne i grupowe treningi, doradztwo psychologiczne, programy popularyzatorskie i edukacyjne itp. Ten sposób radzenia sobie ze stresem wymaga obecności i działania innych osób, zwłaszcza posiadających odpowiednie przygotowanie i doświadczenie zawodowe w udzielaniu pomocy psychologicznej.

A. „ Typowe”sposoby radzenia sobie ze stresem

Nie wydaje się możliwe sporządzenie wyczerpującej listy psychologicznych sposobów postępowania, wykorzystywanych przez ludzi dla opanowania stresu (radzenia sobie ze stresem) w różnych sytuacjach. Sposobów tych jest wiele i mają one oczywiście niejednakową skuteczność, co zależy nie tylko od samej sytuacji, w której są wytwarzane i stosowane, ale także od cech jednostki np. jej uprzednich doświadczeń, wiedzy, inteligencji itp. oraz czasu, który ma do dyspozycji.

Podobnie jak zwierzęta, tak i człowiek unika sytuacji trudnych albo próbuje się z nich wycofać (uciec). Pierwsze zachowanie polega na tym, że nie dopuszczamy do powstania sytuacji, którą ocenia się jako potencjalnie stresotwór-czą, np. osoba nieśmiała może unikać spotkań towarzyskich, konsekwentnie odmawiając udziału w nich. Jeżeli już jesteśmy w takiej sytuacji, to możemy spróbować wycofać się np. wyjść ze spotkania pod jakimkolwiek pretekstem. Nie zawsze taki sposób zachowania się jest możliwy, a to ze względu na działanie środków kontroli. Na przykład może to być obawa przed ośmieszeniem lub skompromitowaniem się we własnych oczach lub osoby, z którą przyszliśmy na spotkanie albo osób już tam obecnych. Z tego też powodu rzadko uciekamy z fotela dentystycznego, nawet jeśli przezywamy silny strach i reakcja ucieczki typowa dla tej emocji mogłaby być usprawiedliwiona.

77