44

f wzmacniać bądź osłabiać wpływ zewnętrznych bodźców. Dysfunkcjonalna relacja zwrotna determinuje mniejsze lub większe niepowodzenie socjalizacji, ale niekoniecznie oznacza niekorzystny efekt dla jednostki, np. wtedy, kiedy socjalizacja reprodukuje zachowania społecznie dezintegracyjne.

Można zatem przyjąć, zgodnie z zaproponowaną wcześniej terminologią, że proces socjalizacji ukierunkowany jest na osią-

Wobec tak różnorodnych interpretacji procesu aogałizacji, ^WJ¥¹nydi na (MatA z odmiennymi teoriami sptbczeńst^ pokuszę się o własne określenie tego pojęcia. Posługując się nim w dalszych rozważaniach będę mieć na myśli proces, w który^ osobowość człowieka kształtuje się pod wpływem bodźców płyną, cych ze strony środowiska społecznego. Skuteczność ich odcba^ ływania opiera się na potrzebie akceptacji i dążeniu jednosł^ do Triasowego pełnienia przyjętych ról społecznych. Jej pragnier,;_t bycia uznawanym przez nadawców (audytorium) roli prowadę do upowszechnienia i w znacznej mierze zmternalizowania szcza, golnie istotnych w danym systemie społecznym wartości Oznacz¹ to osiągnięcie znaczącego przystosowania do istniejącego porząi ku,    od jego oceny z punktu widzenia wartości dług&.

trwałydi i ponadczasowych. Socjalizacja może zatem także ozn¹. „su proces reprodukowania porządku zdezorganizowanego czy| potocznie - nieporządku; i chaosu¹⁹. Bodźce ze strony środowiska wywierają znaczący wpływ na osobowość jednostki, mają one jednak charakter tylko częściowo celowości owy i sprawdzalny. Trzeha także uznać w pewnym stopniu interakcyjność procesu socjalizacji, a co za tym idzie udział w nim jednostki, mogący

^u TL Kwteaiuki zadaje następujące pytanie: ^Jeżełi [_.] szkoła reprodukuj dominujący porządek społeczny i polityczny, to co reprodukują oświata i szkoła. gdy dominuje nieporządek i chaos? świat kryzysów, w jakim jesteśmy zanurzeni ód kilku lat, zdaje się być właśnie zdominowany przez nieład, nieprzejrzystok meprzeoidy walność, niespójność i pootkę iięooonDatjwną {anemię} Czy w takię) ętaaę oświato i szkoła odtwarzają uprzedni porządek społeczny i połi-tyczny, czy właśnie ten aktualny nieład i chaos?¹ Z. Kwieciński, Pytania o funkcją szkoły i oświaty w sytuacji chaosu politycznego, w. W. Wojdyła, M. Strzelecki (red.;, Wychowanie a polityka. Tradycje i współczesność, Toruń 1997, a. 275.

celu zadowalającego, jakim jest reprodukcja prosta istnie-porządku społecznego przy poszanowaniudeteraunęącyeh ' jraftośd, nawet jesU nm mają one charakteru ponadczasowego 4%paga ta ma znaczenie dla w miarę precyzyjnego rozdzielenia socjalizacji i aocjoiecfamki. Ten drugi termin będę bowiem z dążeniem do osiągania cela optymalnego, a więc rw-gfffgaoej reprodukcji porządku społecznego.

Socjalizacja obejmuje procesy internalizacji wartośd i norm z wynikających oraz procesy uczenia się i tworzenia wzorów jjAowań. a wśród nich wzorów rói społecznych²⁰. W efekcie ^Jnostka rozwija świadomość siebie jako podmiotu działań (jam) oraz poczucie tożsamości. Zdaniem Pi. Bergera i T. Ludaaana kryzys tożsamości społecznej jednostki we współczesnym państwie pgstindustrialnym spowodowany jest ogromną złożonością me-spójnych struktur społecznych, fragmentaryczną przynależnością jednostki do rozmaitych grup społecznych, często o sprzecznych interesach, pluralizmem ideologicznym i kulturowym czy wreszcie segmentalizacją żyda jednostki²¹. Pogląd ten jest dla prezentowanych rozważań o tyto istotny, że stanowi punkt wyjścia do wyjaśnienia w ich dalszej częśd zjawiska wichrowatości socjotechnicznej .

Na marginesie głównego nurtu tej książki powinno się choć wspomnieć o jeszcze jednym problemie. Otóż w literaturze socjologicznej podkreśla się, że należy wyraźnie rozróżnić kategorie wychowania i socjalizacji. Wychowanie oznacza ₈dzialania i czynności poprzez które pewne jednostki usiłują wpłynąć na rozwój osobowości innych jednostek, kształtując je zgodnie z określonymi wartościami”¹². Zgodnie z tym ujęciem pojęcie wychowania odnosi nę tylko doi częśd społecznie kształtowanego rozwoju osobowości, a mianowicie do zaplanowanych i przemyślanych usiłowań wy-

84

1

J- Turowski, Wychowanie jako przedmiot socjologii, w. Problematyka wychowania w twórczości polskich socjologów, W. Ambraik, J. Modrzewski (.wybór tekstów), Koszalin 1998, 8. 383/384.

“ P-L- Berger, T. Luckmaan. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa 1383, omówienie za: J. Turowski, op. <¹it, &. 388.

^aŁ Hurrelmann, op. cit, s. 16.