44 (258)

Sześć atomów donorowych jednego anionu wersenianu (2 ato my azotu i 4 atomy tlenu) wysyca koordynacyjnie atom metalu Wersenian reaguje z jonami metali zawsze w stosunku 1:1, nieza leżnie od wartościowości metalu. Kompleksy wersenianowe metali są najczęściej bezbarwne chyba, że jon metalu wchodzący w skład kompleksu jest barwny (np. Fe, Cr, Cu, Ni).

Miareczkując roztwór oznaczanego jonu metalu mianowanym roztworem wersenianu rozpoznaje się koniec miareczkowania nu| częściej stosując wskaźniki kompleksometryczne (metalochronm we). Wskaźnikami tymi są barwne substancje organiczne, klon* przy określonym pH tworzą z jonami metali kompleksy różniące Nv barwą od zabarwienia wskaźnika.

Meⁿ⁺ + wskaźnik-> kompleks (Meⁿ⁺ ■ wskaźnik)

Kompleksy metali ze wskaźnikami muszą być odpowiednio mniej trwałe od kompleksów tych metali z wersenianem. Podczw* miareczkowania wersenian wiąże się najpierw z wolnymi jonom motalu, a w końcu wypiera metal z jego kompleksu ze wskaźnikiem kompleksometrycznym, czemu towarzyszy zmiana zabarwienia na kolor właściwy wolnemu wskaźnikowi:

(Meⁿ⁺ ■ wskaźnik) + EDTA-> wskaźnik + (Meⁿ⁺ ■ EDTA)

Keakcje barwne wskaźników kompleksometrycznych muszą być mlwracalne i czułe. Aby można było wyraźnie uchwycić punkt koń-' ewy miareczkowania, konieczna jest znaczna różnica pomiędzy ubarwieniem wolnego wskaźnika a zabarwieniem kompleksu WMkaźnika z metalem. Często stosowanym wskaźnikiem jest czerń ■ iloehromowa T. Zależnie od pH roztworu dysocjuje ona występu-i u w trzech zabarwionych postaciach: w roztworach kwaśnych -•ilmiana czerwona, w pH 7-11 niebieska, w silnie alkalicznych -i"'in;irańczowa.

H₂F ^

czerwona

pH 6,9^    |_jp2- ^_PH 11,5 -    »-3"

— F

niebieska

pomarańczowa

W środowisku zbuforowanym o pH 9 - 10 niebieska odmiana l i/nika (HF^2-) tworzy różowofiołkowe kompleksy z wieloma lulami (Mg, Ca, Zn i inne). Innym wskaźnikiem często stosowa-vm przy oznaczaniu jonów Ca²⁺ jest kalces (wskaźnik Pattona -ńomjera). W pH = 9 jest on czerwony, a w pH 13 niebieski. W pH ¹ '    12,5 tworzy różowofioletowe kompleksy z Ca²⁺.

Iłnakcje powstawania związków kompleksowych znalazły zasto-•hwnnie w medycynie. Tworzenie chelatów pozwala usunąć z ustroju l"" i szkodliwe dla niego kationy będące truciznami metabolicz-

93