45 (74)

ŚRODKI SPÓJNOŚCIOWK

____i_

!.? K \1 M.

ORAM ATYC/NT

SKŁADNIOWE KONEKTYWY POWTÓRZENIA NAWIĄZANIA

1. inwersja

2. elipsa

3. paralclizm

4. transformacje

1. spójniki

2. konektory wzgl.

3. tranzycjc

1. słowotwórczo

2. semantyczne

niedokładne

1. synonimy

2. peryfrazy

3. hiperonimy

4. zaimki

Większość z tych środków służy nic tylko tworzeniu spójności wc-wnątrzakapitowej, ale i spajaniu akapitów ze sobą, a zatem - tworzeniu spójności międzyakapitowej, tworzeniu spójnego tekstu jako całości.

4. Spójność między akapitowa

Zacznijmy od przykładu. Oto kilka zdań rozpoczynających akapity wybrane z tekstu M. Głowińskiego Literatura i nos Kleopatry.

1. Jest tym bardziej, że z pewnego punktu widzenia przedmioty, którymi się zajmuje, to same nosy Kleopatry (...J.

2. Także dla badań literackich jest to sprawa podstawowa.

3. Z takiego układu rzeczy zdali sobie sprawę badacze literatury juz dość dawno {...).

4. Podobnie sprawy się mają. gdy przedmiotem obserwacji stają się utrwalone w tradycji formy dyskursu literackiego.

5. Odpowiedź, że nie odgrywa żadnej, równałaby się zakwestionowaniu sensow-

ności postawionego problemu

6. Pod pewnym względem nie różni się ona od wszelkiej inteiprctacji.

7. Znowu więc wylania się przed nami problematyka nosa Kleopatry.

8. A interpretacja historycznoliteracka sprowadza się do uwzględnienia tych

Wyrwane z otaczającego je kontekstu, a ściślej mówiąc, oddzielone od poprzedzającego akapitu, zdania te wyglądają dziwnie i nic do końca są zrozumiałe. Dlaczego? W pierwszym zdaniu aż w trzech miejscach występuje elipsa („#i jest tym bardziej #2” i „którymi się #3 zajmuje”). Pominięte fragmenty odnajdziemy w ostatnim zdaniu akapitu wcześniejszego: „Jest to dla historyka literatury (= #3) problematyka (= #1) niewątpliwie metodologicznie ważna (= #2)”. Zdanie drugie zaczyna się od konektywu także odsyłającego do jakiegoś poprzedzającego fragmentu tekstu. Tak samo funkcjonuje koncktyw podobnie w przykładzie czwartym i koncktyw znowu w przykładzie siódmym. Poza tym w wypowiedzeniu drugim, trzecim i siódmym obserwujemy szyk przestawny. Z kolei w zdaniu trzecim i szóstym funkcję „odsyłaczy” pełnią zaimki (taki, ona). Ciekawe jest wypowiedzenie piąte. Nawiązuje ono bezpośrednio do kończącego poprzedni akapit pytania: yjaką rolę w tych ewolucjach odgrywa dzido poszczególne?” Mamy tu więc i elipsę, i powiązanie: pytanie - odpowiedź, i niedokładne powtórzenie za pomocą abstrakcyjnego rzeczownika ogólnego (problem). Nieco inaczej wygląda mechanizm nawiązania w przykładzie ostatnim. Zacytowane zdanie otwiera przedostatni, podsumowujący akapit tekstu, a odwołuje się nie do konkretnego akapitu poprzedzającego, lecz do dłuższego kilkuakapitowcgo fragmentu.

Powyższe przykłady pokazują, że przy nawiązaniach między-akapitowych są wykorzystywane te same środki, które służą tworzeniu spójności wewnątrzakapitowej, które - inaczej mówiąc - wiążą ze sobą poszczególne zdania. Ale powiązania między akapitami nic polegają wyłącznie na powiązaniu ostatniego zdania akapitu poprzedzającego z pierwszym zdaniem akapitu następującego. Akapit to część tekstu, tekst to pewien układ akapitów. Nawiązania międzyakapitowc