4

iistoria literatury

Jerzy Liebert, Jeździec

Uciekałem przed Tobą w popłochu, Chciałem zmylić, oszukać Ciebie,

Lecz co dnia kolana uparte Zostawiały ślady na niebie.

Dogoniłeś mnie, Jeźdźcze niebieski, Stratowałeś, stanąłeś na mnie.

Ległem zbity, łaską podcięty,

Jak dym, gdy wicher go nagnie.

Nie mam słów, by spod Ciebie się podnieść, Coraz cięższa staje się mowa.

Czyżby słowa utracić trzeba,

By jak duszę odzyskać słowa?

Czyli trzeba aż przejść przez siebie,

Twoim słowom trzeba zawierzyć -Jeśli trzeba, to tratuj do dna.

Jestem tylko twoim żołnierzem.

Jedno wiem i innych objawień Nie potrzeba oczom i uszom -Uczyniwszy na wieki wybór,

W każdej chwili wybierać muszę.

Stylizacja biblijna

W tekście naśladującym styl wypowiedzi

biblijnej stylizacji podlegają:

•    warstwa leksykalna - występuje słownictwo związane z dwiema sferami: sacrum

i profanum, łączące wzniosłość z konkretem

•    warstwa składniowa - zdania krótkie, współrzędnie złożone, często rozpoczynające się spójnikami, szyk przestawny

•    styl - uroczysty i podniosły, a zarazem prosty, zwięzły i dobitny

•    kreacja „ja" mówiącego - podmiot mówiący kreowany jest na wyjątkowy autorytet moralny, przekaziciela niepodważalnych prawd

•    warstwa gatunkowa - tekst ukształtowany jest na wzór przypowieści, występują w nim liczne sentencje, maksymy

•    metryka - wypowiedź zachowuje rytm biblijnych wersetów

Jan Twardowski, Boję się Twojej miłości

Nie boję się dętej orkiestry przy końcu świata

biblijnego tupania

boję się Twojej miłości

że kochasz zupełnie inaczej

tak bliski i inny

jak mrówka przed niedźwiedziem

jak nóż do rozcinania kartek

krzyże ustawiasz jak żołnierzy za wysokich

nie patrzysz moimi oczyma

może widzisz jak pszczoła

dla której białe lilie są zielononiebieskie

pytającego omijasz jak jeż na spacerze

głosisz że czystość jest oddaniem siebie

ludzi do ludzi zbliżasz

i stale uczysz odchodzić

mówisz zbyt często do żywych

umarli to wytłumaczą

boję się Twojej miłości

tej najprawdziwszej i innej

Stylizacja biblijna widoczna jest w Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza, będących rodzajem ewangelii polskiej czy katechizmu dla emigracji po powstaniu listopadowym:

Naród polski nie umarł, ciało jego leży w grobie, dusza jego zstąpiła z ziemi, to jest z życia publicznego do otchłani, to jest do życia domowego ludów cierpiących niewolę w kraju i za krajem, aby widzieć cierpienia ich. A trzeciego dnia dusza wróci do ciała i naród zmartwychwstanie, i uwolni wszystkie ludy Europy z niewoli.

•

Więc uczył Chrystus, że nie jest szanowana na ziemi ani mądrość ludzka, ani urząd, ani bogactwo, ani korona, ale jedne jest szanowane poświęcenie się dla dobra ludzi. I kto poświęca siebie dla drugich znajdzie mądrość i bogactwo, i koronę na ziemi, w niebie i na każdym miejscu. A kto poświęca drugich dla siebie, aby miał mądrość i urząd, i bogactwo, znajdzie głupstwo i nędzę, i potępienie na ziemi, w piekle i na każdym miejscu.

Bibliografia

Kazimierz Bukowski, Biblia a literatura polska, ł 984 Manfred Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, 1989

Dyskobol Myrona z Eleutheraj

2. Antyk grecki i rzymski

Nazwa epoki

Określenia „antyk" używa się zamiennie z nazwą „starożytność".

Ramy czasowe

Początki literatury greckiej sięgają VIII wieku i trwają do VI wieku p.n.e. Ten początkowy okres zwany jest archaicznym. V wiek p.n.e. to okres klasyczny kultury greckiej. Okres trzech stuleci po śmierci Aleksandra Macedońskiego (323 p.n.e.), który podbijając imperium perskie, przyczynił się do rozprzestrzenienia się kultury greckiej na Wschodzie, to epoka hellenistyczna.

Góro Olimp

Antyk rzymski dzielimy na cztery okresy: okres archaiczny od III do I wieku p.n.e., okres republiki (cy-ceroński) to I wiek p.n.e., okres augustowski od 30 roku p.n.e. do I wieku n.e. oraz okres cesarski do końca Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 roku.

Charakterystyka epoki

Kultura śródziemnomorska stanowi jeden z filarów kultury europejskiej. Nasz sposób postrzegania świata, żywe współcześnie archetypy, toposy, system wartości zostały ukształtowane w dużej mierze na starożytnych wzorcach.

Obraz wierzeń i wyobrażeń Greków i Rzymian zastał przez nich zawarty w mitach. Ustnie przekazywane opowieści służyły wyrażeniu podstawowych pytań egzystencjalnych, bliskich każdemu człowiekowi, niezależnie od czasów, w których żyje: skąd się wziąłem, jak mam żyć, jaki jest cel ludzkiej wędrówki? Jednocześnie traktowały o powstaniu i naturze bogów, świata, zbiorowości ludzkich. Stworzyło to podwaliny do powstania wielkiej nauki o antycznym rodowodzie - filozofii.

Ze względu na tematykę mity można podzielić na:

•    teogoniczne - o pochodzeniu bogów

•    kosmogoniczne - o narodzinach świata

•    genealogiczne - o historii rodu

•    antropogeniczne - o powstaniu człowieka

Mit odnosi się zawsze do zdarzeń minionych: „przed stworzeniem świata" lub „podczas pierwszych wieków", a w każdym razie: „dawno temu".

Ale wewnętrzna wartość przypisywana mitowi bierze się z tego, że te zdarzenia, mające rozwijać się w jakimś momencie czasu, tworzą zarazem trwałą strukturę, która równocześnie odnosi się do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

Claude Levi-Strauss, Antropologia strukturalno, przełożył Krzysztof Pomian, 1970

WTgTnPTB TTTFP!fiTTTBV

_