4 pastele 1

84 ♦ RYSUNEK

PASTELE

Słabo związany pigment włączono do kolorowych rysunków już w XV i XVI wieku, ale dopiero w XVIII stuleciu malarstwo pastelami stało się odrębną dziedziną. Portrety i rysunki weneckiej artystki Rosalby Carriera cieszyły się dużym uznaniem, wkrótce zaś Maurice-Quentin de la Tour i Jean-Baptiste Chardin badali możliwości tego środka wyrazu. Najbardziej uznanym pastelistą był Edgar Degas, który poza pracami realizowanymi za pomocą czystych suchych pigmentowych rysików eksperymentował, uzyskując efekty z pogranicza dyscyplin.

Prace wykonane pastelami są najmniej odporne na uszkodzenia mechaniczne ze wszystkich malowanych czy rysowanych powierzchni (pigment leży na powierzchni nie związany spoiwem, dzięki temu warstwa malarska nic pęka i nie żółknie). Należy je zabezpieczyć natychmiast po ukończeniu, jeśli mają być trwałe.

Materiały do rysunku pastelami

PASTELE PRODUKOWANE PRZEMYSŁOWO

Pastele suche to rysiki wykonane ze sproszkowanego pigmentu, słabo związane w roztworze gumy traganlowcj lub metylocelulozy; zawierają zazwyczaj środki konserwujące i grzybobójcze. Mamy duży wybór pasteli - miękkich, średnich i twardych, w różnych kształtach - cienkich, grubych, cylindrycznych, kwadratowych.

Pastele kupujemy oddzielnie lub w zestawach dobranych kolorów; te w drewnianych oprawkach są nieco twardsze niż tradycyjne. Można również zrobić pastele samemu (patrz Dodatek, s. 334).

Gama kolorów i pigmentów

Walor pracy w pastelach zależy od gradacji tonów, stąd ilość odcieni w pudełku powinna być jak największa. Jeden z francuskich producentów oferuje aż 552 odcienie, ale na ogół wystarcza 50-100. Najbardziej uznani dostawcy sporządzają kolory z określonych pigmentów; tak więc jeśli kupujemy na przykład „szmaragdowy", wiadomo że chodzi o pigment trwały. Inni dostarczają kredki o „romantycznych" opisach, które nic nie mówią o trwałości czy składzie pigmentu. Pastele różnią się stopniem miękkości wskazującym na rodzaj substancji wiążącej. Różne pigmenty wymagają różnej ilości spoiwa - od małej (umbra naturalna) do dużej (alizaryna). Spoiwo w pastelu służy do uformowania pigmentu w rysik.

Różne formy suchych pasteli

1    rysiki okrągłe

2    rysiki kwadratowe

3    oprawiona w drewno kredka pastelowa

UTRWALACZE DO PASTELI

Gdy narysujemy pracę bez mocniejszego przyciskania rysika, wystarczy dmuchnąć, aby większa część koloru zniknęła. Dlatego utrwalacze odgrywają tak istotną rolę. Są to najczęściej roztwory żywic polioctanu winylu (PVA) w spirytusie metylowym; tak samo skuteczne, jak dawne szelakowc.

Gatunki utrwalaczy na podłożu kazeiny.amoniaku. alkoholu ponoć nie zmieniają nasycenia kolorów pastelowych. Faktycznie, wszystkie utrwalacze zmieniają nieco wygląd malowidła.

Żywica PVA pokrywa powierzchnię lub jest pochłaniana przez pigment, zmieniając jego współczynnik załamania i nadając ciemniejszy, bardziej przezroczysty wygląd. Należy uważać z fiksatywami. rozpylać z pewnej odległości i oszczędnie. Przy nadmiarze można nawet zniszczyć pracę.

Jeśli jednak praca pastelowa

jest zabezpieczona - oprawiona.

za szkłem i uszczelniona, nie ma

powodu, aby utraciła trwałość,

naw'et jeśli nic została utrwalona.

Szybę lepiej czyścić wilgotną

szmatką, gdyż sucha powoduje

wzrost ładunków clcktrvcznvch.

+ *

przyciągających cząsteczki pigmentu po drugiej stronie szyby.