4 (484)

Ponadto zręczność rąk jest sprawnością bardziej użyteczną dla dzieci niz sprawność nóg, dlatego opanowaniu tej pierwszej poświęcają więcej czasu i wysiłku. W efekcie sprawności manualne są zarówno liczniejsze, jak i przeważnie lepiej wyuczone, czyli są jakościowo lepsze od sprawności

lokomocyjnych.

Poniżej przedstawiamy na podstawie dotychczasowych badań niektóre najbardziej typowe sprawności manualne i lokomocyjne. Większość stanowią umiejętności opanowane w okresie przedszkolnym. Dwojaka jest tego przyczyna: po pierwsze-wczesne dzieciństwo jest tym okresem, kiedy dziecko nabywa wiele sprawności motorycznych, a po dru gie-znacznie trudniej jest przeprowadzać badania nad nabywaniem sprawności ruchowych przez starsze dzieci w związku z ich niechętnym stosunkiem do uczestniczenia w eksperymentach i obserwacjach ciągną cych się tak długo, jak to jest niezbędne do opanowania tych sprawnoś

ci.

Badania naukowe nad sprawnościami (notorycznymi, którym poświę cono wiele uwagi i nadano szeroki rozmach, dostarczyły norm wykorzy stywanych w testach do mierzenia inteligencji dzieci w okresie niemów lęcym i poniemowlęcym, kiedy nie można jeszcze stosować prób werbal nych. Na przykład w stanfordzkiej przeróbce Skali Bineta zdolność do naśladowania służy jako miernik rozwoju intelektualnego dzieci w różnym wieku. Dziecko 3-letnie powinno umieć odwzorować koło, 5-letnie - romb, a 10-letnie- odtworzyć z pamięci prostą figurę geometryczną (62).

dłuższy przeciąg czasu, co pozwoliło na opracowanie norm określających wiek, w którym zostają opanowane różne umiejętności, oraz typowy ich przebieg. Dla zilustrowania tego problemu przedstawiamy rozwój dwóch sprawności: samodzielnego jedzenia oraz rzucania i chwytania piłki.

Sprawność samodzielnego jedzenia.W drugiej połowie 1 r.z. niemowlęta próbują trzymać butelkę lub kubek i sięgają po łyżeczkę, którą są karmione. Około 8 mieś.z. umieją trzymać włożoną do ust butelkę, a w miesiąc później I potrafią ją włożyć z powrotem do ust. Około 11 lub 1 2 mies.ż. niemowlę potrafi przez chwilę trzymać kubek i próbuje jeść samodzielnie łyżeczką. Początkowo trzyma kubek obiema rękami, a stopniowo, wraz z nabywaniem wprawy, potrafi go trzymać jedną ręką. W pierwszym okresie jedzenia łyżką większość pokarmu zostaje rozlana, ale z biegiem czasu dziecko rozlewa coraz mniej.

' Pod koniec 2 r.ż. dzieci umieją posługiwać się widelcem oraz łyżką. W ciągu 3 r.ż. potrafią smarować chleb masłem lub marmoladą, a w rok później większość małych dzieci potrafi kroić nożem kruche mięso, o ile tylko miały okazję do ćwiczenia tej czynności i o ile udzielono im potrzebnych objaśnień. W wieku 6 lat, kiedy dzieci mogą rozpocząć naukę

t szkolną, większość z nich ma opanowane wszystkie sprawności związane i samodzielnym jedzeniem (9, 20)

Sprawności manualne

Kontrola mięśni przedramienia, ramienia i nadgarstka szybko się rozwija w okresie dzieciństwa, osiągając w 1 2 r.ż. poziom zbliżony do perfekcji, jiiki spotykamy u osób dorosłych. Natomiast kontrola drobnych mięśni palców rozwija się w wolniejszym tempie. Kontrola ruchów występujących pi/y szybkim pisaniu lub przy grze na instrumentach muzycznych pojawia sif zwykle ok. 12 r.ż. lub później (6, 20, 44).

Najbardziej rozległe badania prowadzono nad następującymi sprawnościami dzieci: samodzielne jedzenie, samodzielne ubieranie się, samodzielne mycie się, pisanie, odwzorowywanie, rzucanie i chwytanie piłki budowanie z klocków. W badaniach tych brało udział wiele grup pr/n|

Rzucanie i chwytanie piłki.Niektóre niemowlęta toczą, a nawet próbują Kucać piłkę przed 2 r.ż., jednak nawet w 4 r.ż. tylko niewiele dzieci potrafi dobrze rzucać i chwytać. W 6 r.z większość dzieci umie już wykonywać te

czynności, chociaż znaczne różnice obserwuje się na każdym poziomie wieku.

■ Chwytanie piłki, które jest czynnością trudniejszą niz rzucanie, pojawia |ię później. W wieku 4 lat tylko niewiele dzieci wykazuje biegłość w tej umiejętności, podczas gdy w 6 r.z prawie 2/3 dzieci opanowuje tę iprawność. Początkowo dziecko posługuje się całym ciałem, aby złapać fltuconą do niego piłkę Następnie wykorzystuje obie ręce i mmei wykonuje łuchów zbędnych. Tuz po ukończeniu 6 r.z. zaczyna doskonalić skoordynowane ruchy rąk przy chwytaniu piłki między dłonie (6, 20, 21, 27,

wmL

ROZWÓJ RUCHOWY 288

ŁHurlock Rozwój dziecka

NAJBARDZIEJ TYPOWE SPRAWNOŚCI RUCHOWE    IW

289 i