4 (817)

Schematy i operacje (zmienne struktury poznawcze)

Piagct przedstawiał strukturę intelektu w kategoriach schematów i operacji. Schemat jest wewnętrzną reprezentacją określonych czynności fizycznych lub umysłowych. Noworodek, jego zdaniem, jest wyposażony w szereg wrodzonych schematów, które odpowiadają reakcjom odruchowym, na przykład: schemat patrzenia, chwytania, ssania i inne. W miarę rozwoju te wrodzone schematy integrują się .j ze sobą i stają się bardziej rozwinięte, a gdy dziecko reaguje na oddziaływania środowiska powstają również całkowicie nowe schematy.

Fundamentalne dla inteligencji są schematy składające się z wiedzy o rzeczach i zdarzeniach oraz z wiedzy, jak robić różne rzeczy.

W każdym akcie działania, intelektualnym lub fizycznym zawsze obecny jest jakiś schemat, rodzaj poznawczego planu, stosowanego przez jednostkę do rozwiązania danego problemu.

Operacja jest strukturą umysłową wyższego rzędu, która nie jest dana od urodzenia i zwykle nie pojawia się w myśleniu przed osiągnięciem średniego dzieciństwa (wiek szkolny). Operacje pozwalają dziecku rozumieć bardziej złożone reguły funkcjonowania otoczenia. Ich cechą charakterystyczną jest odwracalność. Oznacza to, że operację można traktować jako czynność umysłową, która może zostać odwrócona — wykonana w kierunku powrotnym, by tak rzec. Arytmetyka zawiera operacje odwracalne. Na przykład, pięciolatek zwykle rozumie proces dodawania (2 + 3 = 5), lecz nic rozumie, że proces ten ,_a można odwrócić przez wykonanie odejmowania (5-3 = 2). Starsze dziecko, które jest zdolne do myślenia operacyjnego, rozumie, że dodawanie jest odwracalne przez odejmowanie, a dzielenie jest odwracalne przez mnożenie.

Rozważmy inny przykład operacyjnego myślenia. Przeczytaj opis eksperymentu 1 na s. 45. Odpowiedź na ostatnie pytanie „Czy w kiełbasce jest tyle samo plasteliny, co w kulce?” udzielona przez pięciolatka zwykle bardzo się różni się od odpowiedzi siedmio- lub ośmiolat-ka. Starsze dziecko mówi zwykle bez wahania: „Oczywiście, jest tyle samo". Młodsze dziecko zwykle mówi, że „w kiełbasce jest więcej plasteliny niż w kulce". Myślenie młodszego dziecka wydaje się zdominowane wyglądem przedmiotów. Co więcej, dziecko nie potrafi

40