502 503 (2)

sąsiednimi stopniami wyrażona w decybelach (skok regulacji), przyjmuje się zazwyczaj dla przyrządów pomiarowych 6, 10 lub 20 dB w zależności od wymagań stawianych danemu przyrządowi. Jeżeli taka regulacja jest stosowana we wzmacniaczach akustycznych wysokiej jakości, to skok ma taką wartość, aby praktycznie nie był zauważalny dla słuchu (1... 2 dB).

Jeżeli oporność regulatora R_r = Ru«y. a tłumienie na danym poziomio wynosi bdB. to oporność R_x oblicza się na podstawie (9.98)

R_x = ~^R.^r—    (9.105)

»[dB)

10 “

Tłumienie pierwszego stopnia b, przyjmuje się zazwyczaj równe zeru. Dlatego leż R*, jest równe oporności regulatora R_r- Tę oporność dobiera się większa od maksymalnie dopuszczalnej dla obwodu wejściowego lampy, przed którą znajduje się regulator.

Rys. 9-24. Stopniowa potencjometryczna regulacja wzmocnienia a — z wspólnym dzielnikiem; b — z osobnymi dzielnikami

Jak wynika z rys. 9-24 regulację stopniową można wykonać dwoma sposobami: z odprowadzeniami do wspólnej oporności (rys. 9-24a) oraz z osobnymi dzielnikami dla każdego stopnia (rys. 9-24b). Drugi sposób jest stosowany częściej pomimo tego, że wymaga stosowania większej liczby oporności oraz dwusuwakówego przełącznika. W pierwszym sposobie naprawa regulatora oraz jego kalibracja jest bardzo utrudniona, gdyż wszystkie oporności są połączone i uszkodzenie jednego stopnia wpływa na pozostałe.

Stopniową regulację potencjometryczną można uczynić niezależną od częstotliwości w szerokim zakresie (od prądu stałego do kilkudziesięciu megaherców). W tym celu do oporności dzielnika Ri i R₂ przyłącza się równolegle pojemności Ci i C₂ (rys. 9-25) spełniające zależność

R,C_t =>    (9.106)

Taką regulację nazywa się stopniową skompensowaną regulacją wzmocnienia oraz stosuje w szerokopasmowych urządzeniach pomiarowych. Jej oporność wejściowa jest'zazwyczaj stała.

Rys. 9-25. Stopniowa potencjometryczną skompensowana regulacja wzmocnienia o stałej oporności wejściowej

Oporność R, = R*i (rys. 9-25) przyjmuje się zazwyczaj zbliżoną do maksymalnie dopuszczalnej dla obwodu wejściowego lampy a R_xt> R_XJ itd. oblicza się z zależności (9.105).

Pojemność C, obciążającą regulator określa się zależnością (9.99). Ta pojemność dołączona do dolnych oporności regulatora jest założona. Niekiedy do dolnych oporności przyłączy się dodatkowe kondensatory C_rj. przedstawione na rys. 9-25 (C_r<j, i C_rrfj). Pojemność bocznikująca górne oporności regulatora składa się z pojemności montażowej górnej oporności C_m£ oraz pojemności dołączonej równolegle do kondensatora dostrajającego (trymera) C», korygującego charakterystyki częstotliwościowo--fazową i przejściową regulatora.

Zgodnie z (9.106) niezbędną pojemność trymera oblicza się z zależności

gdzie Rd i Rg — dolna i górna oporność danego stopnia regulatora.

Jeżeli podczas obliczania na podstawie (9.107) wartość Ci wypada mniejsza od 2 pF. lub ujemna, przyjmuje się Ci około 3 pF oraz przyłącza się równolegle do dolnej oporności- pojemność dodatkową Cd obliczoną z zależności

lC,+C_mt)R_g

~C_r

(9.108)

Przykład 9.3. Obliczmy stopniowy skompensowany regulator wzmocnienia oporności wejściowej 1 megaom dla szerokopasmowego oscyloskopu. którego układ przedstawiony jest na rys. 9-32. Regulator powinien mieć siedem stopni o tłumieniu 0, 10, 20, 30, 40, 50, 90 dB (1, 3, 16, 10, 31, 6. 100. 316 i 1000 razy). Pojemność obciążająca regulator C, =* 15 pF. Po-

503