42 (77)

szkicowe i fragmentaryczne, analizy wykazały, iź wykorzystano cztery typy środków. Po pierwsze, powtórzenia - powtarzanie wyrazów, wy--ąW kor.'-?r*.:k' i^: vkł:».!r^;-v    ^•

ki. Po czwarte, środki składniowe takie jak elipsa (w tyin wypadku: podmiot domyślny) i szyk przestawny. Właśnie zastosowanie tych środków pozwoliło ujawnić i podkreślić semantyczną spójność obu fragmentów.

Wzmiankowane wyżej sposoby nic wyczerpują repertuaru środków uzyskiwania czy wyrażania spójności. Środków tych może bowiem być bardzo wiele. Najogólniej, dadzą się one podzielić na dwie grupy: środki gramatyczne i środki leksykalne. Środki gramatyczne to, z jednej strony, różnorodne mechanizmy składniowe, z drugiej - wyrazy i wyrażenia spajające.

Inwencja retoryczna polegała na wynajdywania dowodów.

Kompozycja retoryczna zajmowała się porządkowaniem dowodów.

Powyższe zdania, choć niewątpliwie kojarzą się semantycznie, nic ujawniają w pełni tej relacji na powierzchni. Stoją obok siebie, a nie są ze sobą formalnie zespolone. Jedynym wiążącym je czynnikiem jest paralclizm składniowy (konstrukcja: podmiot obudowany przydawką - orzeczenie - dopełnienie wyrażone rzeczownikiem odsłownym i rozbudowane o r/.cczowną przydawkę). Spróbujmy ściślej je powiązać wykorzystując różne spójnościowc środki gramatyczne.

Inwencja retoryczna polegała na wynajdywaniu dowodów. Natomiast kompozycja zajmowała się ich porządkowaniem.

albo

Inwencja retoryczna polegała na wynajdywaniu dowodów. Ich porządkowaniem zajmowała się kompozycja

W pierwszym wypadku posłużono się spójnikiem , w drugim - szykiem przestawnym. W obu dodatkowo - użyto zaimków osobowych

odsyłających do /.dania poprzedniego i elipsy (pominięcie określenia retoryczna).

Czym    ... ₄

Porządkowańicm myśli wynalezionych w procesie inwencji. Inaczej mówiąc.

układaniem wcześniej wybranycłi dowodów'.

Bardzo wyrazistym środkiem składniowego nawiązania jest tutaj łączność między pytaniem a odpowiedzią podkreślona jeszcze przez eliptyczność równoważnika zdania stanowiącego tę odpowiedź, (opuszczony został dłuższy fragment tekstu kompozycja retoryczna zajmowała się). Wypowiedzenie drugie i trzecie - jako równic eliptyczne odpowiedzi na to samo pytanie zbudowane są parałclnic.

Podsumowując: podstawowe składniowe mechanizmy spajające to:

1.    Szyk przestawny (inwersja), czyli różna od obowiązującego wzorca kolejność elementów składowych wypowiedzenia.

Dotyczy to zarówno przestawienia składników wypowiedzenia pojedynczego, jak i członów wypowiedzenia złożonego. W obu wypadkach zmiana szyku z neutralnego na przestawny polega na w-ysunię-ciu na pierwsze miejsce w zdaniu tego elementu, który bezpośrednio nawiązuje treściowo do zdania poprzedzającego bądź - rzadziej - na umieszczeniu w końcu zdania tego elementu, który bezpośrednio wprowadza treściowo zdanie następujące.

2.    Elipsa, czyli pominięcie mniejszych lub większych fragmentów zdania, których obecność jest przewidziana w' modelu tego zdania.

Tc pominięte fragmenty można odtworzyć na podstaw ie kontekstu. Chodzi tu o opuszczenie zarówno pojedynczych słów (tzw. podmiot domyślny, opuszc/.iinie łącznika w oiz.cczcniu imiennym, równoważniki zdań tworzone przez pominięcie znanego już z kontekstu orzeczenia, nicpowtarzanic dopełnień czy przydaw'ck itd.), jak i całkiem dużych kawałków (niekiedy ze zdania może pozostać jedynie dopełnienie lub okolicznik).

87